تحلیل محتوای کتابهای پایه پنجم ابتدایی سال تحصیلی 1403 - 1402 براساس میزان توجه به مؤلفههای محیطزیست
محورهای موضوعی : آموزش محیط زیست
پری مو سی پور میاندهی
1
(گروه آموزش جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، صندوق 889-14665تهران، ایران)
محبوبه منصوری
2
(آموزش و پرورش،لنگرود،ایران)
کلید واژه: کتاب, تحلیل محتوا, مؤلفه های محیط زیست , پنجم ابتدایی ,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب های پایه پنجم ابتدایی براساس میزان توجه به مؤلفهای محیط زیستی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی که از روش تحلیل محتوا به صورت کیفی، کمی انجام شده است. جامعه آماری، کتابهای پایه پنجم دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1403 - 1402 است. در این کتابها، متن، پرسش و تصویرها تحلیل شده است. در این مطالعه 9 مؤلفه محیط زیستی که شامل، آب، هوا، آب و هوا، خاک، صوت، گیاهان، جانوران، زباله و آلودگی بررسی شده است. بر اساس یافتههای پژوهش کتابهای مورد تحلیل از بین مؤلفههای محیط زیستی، 779 بار به آب، 145 بار به هوا، 52 بار به آب و هوا، 355 بار به خاک، 54 بار به صوت، 991 بار به گیاهان، 351 بار به جانوران، 34 بار به آلودگی و 8 بار به زباله توجه شده است. مؤلفه گیاهان با فراوانی 991 در رتبه اول و مؤلفه زباله با فراوانی 8 در رتبهی آخر هستند. نتایج نشان میدهد توجه به تعدادی و نادیده گرفتن مولفههای دیگر موجب اختلال در ایجاد دانش و رفتار محیط زیستی دانش آموزان میشود. همچنین، در این کتابها به تأثیرات مثبت و منفی انسان بر محیط زیست اشاره نشده است. دانشآموزان بهعنوان شهروندان جامعه و آیندهسازان باید از نتیجهی رفتار خود و دیگران با محیط زیست آگاه باشند تا بتوانند در جهت کاهش رفتار نامطلوب و افزایش رفتار مطلوب محیط زیستی گام بردارند.
The current research was conducted with the aim of analyzing the content of fifth grade books based on the level of attention to environmental components. Descriptive research method has been done qualitatively and quantitatively by content analysis method. The statistical society is the books of the fifth grade of the elementary school in the academic year 2023-2024. In these books, text, questions and pictures have been analyzed. In this study, 9 environmental components including water, air, climate, soil, sound, plants, animals, waste and pollution were investigated. According to the research findings, among the environmental components, attention has been paid 779 times to water, 145 times to air, 52 times to climate, 355 times to soil, 54 times to sound, 991 times to plants, 351 times to animals, 34 times to pollution and 8 times to waste. The plant component with a frequency of 991 is in the first rank and the waste component is in the last rank with a frequency of 8. The results show that paying special attention to a number of components and ignoring the others, causes disturbances in creating students' environmental knowledge and behavior. Also, the positive and negative effects of humans on the environment are not mentioned in these books. As citizens of the society and future makers, students should be aware of the result of their behavior and others with the environment so that they can take steps reducing the undesirable behavior and increasing favorable environmental behavior.
1. آقاجان¬پور، مجید (1400). بررسی نقش مدارس در تربیت شهروند زیست¬محیطی (مورد مطالعه مدارس متوسطه دوم شهرستان املش). پایان¬نامه کارشناسی ارشد جامعه¬شناسی، دانشگاه البرز
2. ترکمانی، فاطمه (1390). تأثیر آموزش در زمینه مصرف بهینه انرژی بر میزان آگاهی و تغییر رفتار زیست محیطی دانش¬آموزان مقطع راهنمایی دخترانه شهر تهران. پایان¬نامه کارشناسی ارشد آموزش محیط زیست، دانشگاه پیام نور
3. حمیدی¬زاده، کتایون و فرخی، عارفه (1400). تحلیل محتوای کتاب¬های مطالعات اجتماعی دوره¬ی ابتدایی بر اساس توجه به مؤلفه-های محیط¬زیست. پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، 3 (1)، 31-46
4. خالقی¬زاده، فیروزه (1391). مطالعه روش¬هاي موجود آموزش محيط زيست به كودكان پيش دبستاني و دبستاني از ديدگاه مربيان و آموزگاران. پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی درسی، دانشگاه پیام نور
5. خموشی بیدگلی، صفیه و مظاهری، حسین (1398). بررسی میزان و نوع توجه به مؤلفه¬های زیست محیطی در کتاب¬های درسی دوره ابتدایی. مطالعات برنامه درسی ایران، 14(55)، 177-200.
6. رضایت، غلامحسین و رضایت، فاطمه (1394). روش¬های تربیت کودک تا هفت سالگی در اندیشه امام علی(ع). پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 23 (27)، 55-76.
7. شرفی، محمود و زارع، پریسا (1401). تحلیل محتوای کتاب¬های فارسی دوره ابتدایی از منظر توجه به عناصر زیست محیطی. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24 (2)، 221-228.
8. شرفی، محمدرضا و طاهرپور، محمدشریف (1387). نقش نهاد آموزشی در تربیت شهروندی. مهندسی فرهنگی، 2 (15 و 16)، 49-62.
9. شرفی، محمود؛ محمودی، سیروس و حسین¬بر، بهمن (1400). بررسی تأثیر آموزش اکتشافی مدرسه طبیعت بر دانش، نگرش و رفتار زیست محیطی دانش¬آموزان مقطع ابتدایی. دوماهنامه علمی پژوهشی- رهیافتی نو در مدیریت، 12(1)، 15-27
10. شیرازی¬نیا، مهدی؛ حیدری¬مقام، مرتضی؛ شیرازی¬نیا، مهدیه و هراتی، آرزو (1396). روش¬های تربیت کودک اسلامی. در: همایش ملی عفاف، حجاب و سبک زندگی، (صص 1-15). زاوه.
11. قضاوت، منصوره؛ لیاقتدار، محمدجواد؛ عابدی، احمد و اسماعیلی، مریم (1389). تحلیل محتوای کتاب¬های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی ایران به لحاظ توجه به معضلات زیست محیطی. اندیشه¬های نوین تربیتی، 6 (4)، 123-152.
12. کیان، مریم (1394). تبیین ابعاد تربیت کودک در نظام خانواده از دیدگاه اسلام. اخلاق، 5 (18)، 9-35.
13. عباس¬زاده، محمد؛ بنی¬فاطمه، حسین؛ علیزاده¬اقدم، محمدباقر و علوی، لیلا (1395). تأثیر مداخله¬ای نگرش مسئولانه زیست محیطی بر رابطه بین دلبستگی مکانی و رفتار مسئولانه زیست محیطی. جامعه¬شناسی کاربردی، 27 (62)، 62-80.
14. منوچهری¬زاده، الهام (1398). بررسی و مقایسه مؤلفه¬های اصلی آموزش محیط زیست در کتاب¬های درسی علوم تجربی دوره¬ی ابتدایی. پویش در آموزش علوم تربیتی و مشاوره، 5 (10)، 129-147
15. میرجلیلی، سیدمحمدعلی؛ کارگرشورکی، زهرا و رضایی، فائزه (1400). تحلیل محتوای کتاب درسی آموزش اجتماعی چهارم ابتدایی بر اساس اخلاق زیست¬محیطی اسلامی. پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، 3 (1)، 109-129.
16. Abbas, E,W., Rusmaniah, R., Mutiani, M., Putra, M,A,H., Jumriani. (2022). Integration of River Tourism Content in Social Studies Teaching Materials as an Efforts to Strengthen Student Understanding. The Innovation of Social Studies Journal, Vol. 4, (1), September 2022: 11-33. DOI: https://doi.org/10.20527/iis
17. Barchok, K. H. & Abura, O. G. (2013). Effect of discovery method on secondary school student’s achivement in physics in Kenya, Asian journal of social science & humanities.2 (3), 351-359.
18. Calogiuri, G., Chroni, S. (2014). The impact of the natural environment on the promotion of active living: An integrative systematic review. BMC Public Health 14, 873. https://doi.org/10.1186/1471-2458-14-873.
19. Erdogan, M . (2015). he effect of summer environmental education program (SEEP) on elementary school students’ environmental literacy. International Journal of Environmental & Science Education, 2015, 10(2), 165-181. DOI: 10.12973/ijese.2015.238a
20. Fidan,N,k . (2016). Sensitivity of Students to the Natural Environment, Animals, Social Problems and Cultural Heritage. International Electronic Journal of Elementary Education, 2016, 8(3), 403-424. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1096594.pdf
21. Hussaini, M,H,AL., Hussain, T. (2023). Impact of Environmental Factors on Student’s Educational Background and Their Future Performance. nternational Journal of Scientific Multidisciplinary Research (IJSMR), 1(6), 607-616. https://doi.org/10.55927/ijsmr.v1i6.5021
22. Galvani, A,P., Bauch,ch,T., Anand,M., Singer,b,h. Levin,S,A. (2016). Human–environment interactions in population and ecosystem health. PNAS, 113 (51) 14502-14506.https://doi.org/10.1073/pnas.1618138113.
23. Lasut, M. T., Weber, M., Pangalila, F., Rumampuk, N. D. C.,Rimper, J. R. T. S. L., Warouw, V., . . . Lott, C. (2018).From Coral Triangle to Trash Triangle—How the Hot spot of Global Marine Biodiversity Is Threatened by Plastic Waste,Cham.
24. Lebreton, L. C. M., van der Zwet, J., Damsteeg, J. W., Slat, B.,Andrady, A., & Reisser, J. (2017). River plastic emissions to the world's oceans. Nature Communications, 8, 15611.https://doi.org/10.1038/ncomms15611
25. Nababan, Z. A. H., Arisanty, D., & Mattiro, S. (2021). Human, Space, and Environment: Literature Review Through Exploring the Theme in Social Studies. In 2nd International Conference on Social Sciences Education (ICSSE 2020) (pp. 163-166). Atlantis Press. DOI: 10.2991/assehr.k.210222.024. 26. Nadiroh, ., I Irdiyansyah,. (2021). Elementary school students’ environmental disposition: Students’ sensitivity level toward environment. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 802 012051. doi: 10.1088/1755-1315/802/1/012051.
27. Nik, R. N. & Mohammad, N. (2012) “A Discussion of Underlying Theories Explaining the Spillover of Environmentally Friendly Behavior Phenomenon”, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 50: 1061 – 1072.
28. Parks, M,B., Hendryx, E,P., Taylor, A ,T . (2021). The Study of Stream Litter Accumulation as a Model for Cross-Disciplinary, Transformative, Affordable, and Scalable Undergraduate Research Experiences in STEM. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 17(3), e2245. https://www.ijese.com DOI: 10.21601/ijese/10935.
29. Seymour, v. (2016). The Human–Nature Relationship and Its Impact on Health: A Critical Review. Frontiers in Public Health, Volume 4 - 2016 | https://doi.org/10.3389/fpubh.2016.00260
30. Tang, K., & Spijkers, O. (2022). The Human Right to a Clean, Healthy and Sustainable Environment. Chinese Journal of Environmental Law, 6(1), 87-107. https://doi.org/10.1163/24686042-12340078.
31. United Nations. (2021). Frequently Asked Questions on Human Rights and Climate Change ISSN: 1014-5567 / eISSN: 1564- https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/igo/.