بررسی پارامترهای شاخص آلایندگی در پساب خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرک¬های صنعتی استان گیلان
محورهای موضوعی : آلودگی منابع آب
محمد یزدی
1
,
هانیه میربلوکی
2
*
1 - مربی پژوهشی
2 - مربی پژوهشی
کلید واژه: شهرک صنعتی, پساب خروجی تصفیه خانه, استان گیلان,
چکیده مقاله :
اﻣﺮوزه اﻫﻤﯿﺖ آب، بعنوان عامل ﺣﯿﺎت و ﻣﺤﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي حفاظت و مدیریت آن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﺖﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ و برنامه پایش منظم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، بررسی پساب خروجی تصفیه خانه سه شهرک صنعتی بزرگ در استان گیلان و مقایسه پارامترهای شاخص با استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست می باشد؛ پارامترهای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي شده ﺷﺎﻣﻞ pH، ﮐﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠﻮل (TDS)، اﮐﺴﯿﮋن ﻣﺤﻠﻮل (DO)، اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (BOD5) و اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (COD) ﺑﻮده است. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد، برخی از پارامترهای شاخص در خروجی پساب تصفیه خانه در برخی از شهرک های صنعتی، بالاتر از استاندارد مصوب تخلیه به محیط های پذیرنده بوده که این امر لزوم توجه به امر پایش منظم و بررسی سیستم های تصفیه فاضلاب در شهرک های صنعتی را بیش از پیش می طلبد.
Nowadays, the importance of water is known more than before as a life factor and the axis of sustainable development that to protect and manage it, it needs to be controlled using laboratory tests and regular monitoring program. The purpose of this study was to investigate the treatment plant effluent of three large industrial towns in Gilan province and comparing the index parameters with Environmental Protection Organization standards; the measured parameter included pH, TDS, DO, COD and BOD5. The results showed that, some index parameters in the treatment plant effluent in some industrial towns were more than the approved discharge standards to the receiving environments which indicates the necessity of paying attention to regular monitoring and investigation of wastewater treatment systems in industrial towns more than before.
اﺻﻠﯽ ﻫﺎﺷﻤﯽ، احمد و ﺗﻘﯽ ﭘﻮر، حسن؛ (1389). اﻧﺪﮐﺲ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب (WQI). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﯿﻤﯽ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، 7-1 :(4)1.
ﺑﺒﺮان، ﺻﺪﯾﻘﻪ؛ ﻫﻨﺮﺑﺨﺶ، ﻧﺎزﻟﯽ. (1387). ﺑﺤﺮان وﺿﻌﯿﺖ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮد، ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﺷﻤﺎره 2 .48.
تیموری، مهدی؛ شیخ واحد، بردی؛ سعدالدین، امیر. (۱۳۹۷). ارزیابی و مقایسه کیفیت آب با استفاده از روش های تحلیل رابطه خاکستری و NSFWQI در مخزن سد شیرین دره. فصلنامه سلامت و محیط زیست، 11(2), 169-182.
ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ؛ ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﭘﺎرﺳﺎ؛ ﺳﺎداﺗﯽ ﻧﮋاد، ﺳﯿﺪﺟﻮاد. (1397). ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺷﺮب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻓﺎزي) ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﻣﺮودﺷﺖ(. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 673-663 :(2)5.
حیدری‌نژاد، ضحی؛ حیدری، محسن؛ سلیمانی، حامد؛ حسین نجفی، صالح. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت فیزیکی و شیمیایی منابع آب زیرزمینی شهرستان‌های خواف، تایباد و رشتخوار طی سال‌های 1394-1384. مجله طب پیشگیری, 5(1), 36-44. سازمان حفاظت محیط زیست ایران.
علائی، شادی؛ قانعیان، محمدتقی؛ میرحسینی، سیدابولقاسم. (1393). بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهرک های صنعتی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی سقز)، دومین همایش ملی برنامه ریزی،حفاظت،حمایت از محیط زیست وتوسعه پایدار.
ﺳﺘﺎري، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ؛ ﻣﯿﺮﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﺠﻒ آﺑﺎدي؛ رﺳﻮل؛ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﻧﺎﯾﺐ زاد، ﻣﻬﺪي. (139۶). اﺳﺘﻔﺎده از داده ﮐﺎوي در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ) ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي داﻣﻨﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﻬﻨﺪ. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 419-407 :(2)4.
سلیمان پور، سید مسعود؛ مصباح، سید حمید؛ هدایتی، بهرام. (۱۳۹۷). کاربرد تکنیک داده کاوی درخت تصمیم CART در تعیین مؤثرترین فاکتورهای کیفیت آب آشامیدنی (مطالعه موردی: دشت کازرون استان فارس). فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(1), 1-14.
ﺷﯿﺨﯽ آﻟﻤﺎن آﺑﺎد، زﻫﺮا؛ اﺳﺪزاده، ﻓﺮخ؛ ﭘﯿﺮﺧﺮاﻃﯽ، ﺣﺴﯿﻦ. (139۶). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﺎﺧﺺ DWQI ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب در آﺑﺨﻮان اردﺑﯿﻞ. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 2(4): 436-421.
ﺻﺎدق زاده ﺳﺎدات، ﻣﺼﻄﻔﯽ؛ ﻧﺎﻇﻤﯽ، اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ؛ ﺻﺪراﻟﺪﯾﻨﯽ، ﻋﻠﯽ اﺷﺮف، (1396). اﺛﺮات ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ). داﻧﺶ آب و ﺧﺎك، 237-225 :(3)27.
فلاح، مریم؛ پیرعلی، احمدرضا؛ هدایتی، سید علی اکبر. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت آب با استفاده از روش TOPSIS در تالاب بین المللی انزلی. فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(2), 225-236.
قلی زاده، محمد؛ علی نژاد، مجید. (۱۳۹۷). بررسی تغییرات مکانی برخی از پارامترهای موثر بر کیفیت آب رودخانه زرین‌گل در استان گلستان. فصلنامه علوم محیطی, 16(1), 111-126.
میرزایی، مژگان؛ سلگی، عیسی؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1397). نقش کاربری اراضی در کیفیت آب رودخانه زاینده رود. مهندسی منابع آب، ۱۱( 38): 61 – 70.
ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. (13۸۷). (دﻓﺘﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي)
هاشمی ﻓﺮد، اﮐﺒﺮ؛ ﮐﺮدواﻧﯽ، ﭘﺮوﯾﺰ؛ اﺳﺪﯾﺎن، ﻓﺮﯾﺪه. (1397). ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﻣﻮاد آﻻﯾﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون (ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ﺳﺪ ﮔﺘﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻫﻮاز). ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪاي، 30(8): 164-155.
Bhuyan, M.S. and Bakar, M.A. (2017). Assessment of water quality in Halda River (the Major carp breeding ground) of Bangladesh. Pollution, 3(3): 429-441.
Britto, F. B., Vasco, A. N. D., Aguiar Netto, A. D. O., Garcia, C. A. B., Moraes, G. F. O., & Silva, M. G. D. (2018). Surface water quality assessment of the main tributaries in the lower São Francisco River, Sergipe. RBRH, 23.
Kibena, J., Nhapi, I., & Gumindoga, W. (2014). Assessing the relationship between water quality parameters and changes in landuse patterns in the Upper Manyame River, Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 67, 153-163.
Federation, W. E., & APH Association. (2005). Standard methods for the examination of water and wastewater. American Public Health Association (APHA): Washington, DC, USA.
پژوهش و فناوری محیط زیست،1400 6(10)، 101-109
| ||||||
بررسی پارامترهای شاخص آلایندگی در پساب خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان
|
[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: h.mirbolooki@gmail.com
Journal of Environmental Research and Technology, 6(10)2021. 101-109
|
Investigation of pollution index parameters in the effluent of wastewater treatment plants in industrial towns of Guilan province Mohamad yazdi1, Hanieh Mirbolooki1* 1- Department of Environmental Engineering, Academic Center for Education, Culture and Research (ACECR), Environmental Institute, Rasht, Iran |
Abstract Nowadays, the importance of water is known more than before as a life factor and the axis of sustainable development that to protect and manage it, it needs to be controlled using laboratory tests and regular monitoring program. The purpose of this study was to investigate the treatment plant effluent of three large industrial towns in Gilan province and comparing the index parameters with Environmental Protection Organization standards; the measured parameter included pH, TDS, DO, COD and BOD5. The results showed that, some index parameters in the treatment plant effluent in some industrial towns were more than the approved discharge standards to the receiving environments which indicates the necessity of paying attention to regular monitoring and investigation of wastewater treatment systems in industrial towns more than before. |
Keywords: Industrial twon, Treatment plant's effluent, Gilan province |
|
مقدمه
امروزه، دفع نامناسب پساب یکی از مشکلات اساسی تصفیهخانههای فاضلاب در همه کشورها اعم از توسعه یافته و درحال توسعه، محسوب میشود؛ ورود پسابهای صنعتی تصفیه نشده با بار آلایندگی بسیار زیاد به منابع پذیرنده، صدمات جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد کرده بطوریکه استفاده مجدد از پسابها در شرایط بحران کم آبی بصورت یک ابزار مهم در مدیریت منابع آبی در حال پیگیری و اجرا است (داورنژاد1 و همکاران، 2020؛ مختاری و مرادی، 1400). در حال حاضر عدم پایش کیفی پسابهای خروجی از تصفیه خانههای فاضلاب کشور در اغلب موارد موجب راهیابی آنها به صورت خام به طبیعت و بروز مشکلات محیط زیستی شده است (علائی و همکاران، 1393؛ بویان2 و همکاران، 2017)؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﯽ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﻣﻌﺮض آﻟﻮدﮔﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ (قلی زاده و علینژاد، 1397؛ دﻓﺘﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ، ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮارد ﮐﻠﯿﺪي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ (فلاح و همکاران، 1397؛ اصلی هاشمی و تقی پور، 1389) از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن و آب ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎریهای ﻧﺎﺷﯽ از آب و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ در اﻧﺴﺎن ﺑﻮده و آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻣﻞ ﯾﺎ ﻧﺎﻗﻞ ارگانیسمها ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ (حیدری نژاد و همکاران، 1397). اﻓﺰاﯾﺶ آﻟﻮدﮔﯽ آب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻌﺎلیتهای اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺪن و ﺷﻬﺮﺳﺎزي رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮات ﻣﺨﺮب ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب دارد، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن، ﺗﻌﺎدل اﮐﻮﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﺰﯾﺎن، ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ (حیدری‌نژاد و همکاران، 1397؛ ببران و هنربخش، 1387؛ بریتو3 و همکاران، 2018). ورود آﻻﯾﻨﺪهﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﮐﺸﺎورزي به محیطهای پذیرنده مانند آبهای سطحی ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب، ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻣﯽﺷﻮد. (ستاری و همکاران، ۱۳۹۶؛ جهانگیر و همکاران، ۱۳۹۷؛ کیبنا4، ۲۰۱۴). زیرا ﮐﯿﻔﯿﺖ آب از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺑﻬﺒﻮد آب ﺷﺮب، ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد (تیموری و همکاران، 1397). ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻬﺮه وري و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﮐﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ از اﻫﻤﯿﺖ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ (سلیمان پور و همکاران، 1397). به دلیل واﻗﻊ ﺷﺪن ﮐﺸﻮر اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺸﮏ و ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺸﮏ و روﯾﺎرویی ﺑﺎ ﺑﺤﺮانهاي ﮐﻤﯽ آﺑﯽ، ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺮاي ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ، از راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺿﺮوري و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﭘﺎﯾﺪار از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ اﺳﺖ (میرزایی و همکاران، 1397؛ هاشمی فرد و همکاران، 1397). ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﯿﻔﯽ آب رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و آﺑﺨﻮانها ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاریهاي اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﯿﻪ ﭘﺴﺎبها، ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘمهای ﺟﻤﻊآوري و ﮐﻨﺘﺮل آبها داﺷﺘﻪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺗﻮﺳﻌﻪ فعالیت‌ها در ﺣﻮﺿﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺛﺮات اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ (صادق زاده سادات، 1396؛ شیخی و همکاران، ۱۳۹۶). از این‌رو در این تحقیق، از طریق اندازهگیری پارامترهای شاخص آلایندگی در خروجی تصفیهخانههای شهرکهای صنعتی و مقایسه با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست، به بررسی وضعیت تصفیهخانههای موجود در 3 شهرک صنعتی مهم استان گیلان و لزوم توجه به پایش دورهای آنها، جهت جلوگیری از ورود بار آلودگی خارج از ظرفیت محیط زیست پذیرنده، پرداخته شده است.
موادو روش‌ها
· روش تحقیق
آزمایشگاه آب، فاضلاب و میکروبی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، مسئولیت پایش محیط زیستی خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان را برعهده دارد و در پایان هر دوره نمونهبرداری، گزارش آنالیز پارامترها را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد.
مراحل زیر تحت نظر آزمایشگاه پژوهشکده محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت:
- بررسی داده‌ها و اطلاعات مرتبط
- اجرای برنامه پایش منظم پساب خروجی تصفیه خانههای فاضلاب
- بررسی داده‌های پایش و تهیه گزارش‌های پایش
نتایج برنامه پایش، در 4 فصل سال 1399 در تحقیق حاضر ارائه شده است.
برنامه پایش باید با الزامات قانونی و دستورالعمل‌های رسمی سازگار باشد. پارامترهای تجزیهای و تکرار نمونه برداری برنامه پایش پیشنهاد شده (پایش منظم) باید براساس الزامات "استانداردهای ملی کیفیت آب ایران" صادر شده توسط اداره محیط زیست تعیین گردند. یکی دیگر از اسناد فنی، "راهنمای پایش کیفیت آب سطحی" میباشد که توسط وزارت نیرو تبیین شده است.
· اهداف
اهداف پایش منظم عبارتند از:
- کیفیت پساب خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی گیلان در دراز مدت در چه وضعیتی است؟ ( بهبود یا وخامت)
- پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی گیلان، استانداردهای زیست محیطی را برآورد میسازد یا نه؟
· برنامه پایش
موارد مربوط به برنامه پایش منظم طی سال 1399 در جدول (1) آورده شده است:
جدول 1. پارامترها و تواتر نمونه برداری از پساب خروجی شهرکهای صنعتی مورد بررسی
موارد پایش شونده | کد شهرک صنعتی | تکرار نمونه برداری و دوره زمانی | پارامترهای تجزیهای | وضعیت تصفیه خانه |
شهرکهای صنعتی استان گیلان | B | 3 ماهه (خوداظهاری) | DO، pH، TDS ، BOD5 و COD | فعال |
E | 3 ماهه (خوداظهاری) | DO، pH، TDS ، BOD5 و COD | فعال | |
H | 3 ماهه (خوداظهاری) | DO، pH، TDS ، BOD5 و COD | فعال |
در طی پایش پساب خروجی تصفیه خانه شهرکهای صنعتی، تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای نمونه‌ها توسط آزمایشگاه آب، فاضلاب و میکروبی پژوهشکده محیط زیست (معتمد محیط زیست) انجام شد و نتایج مورد ارزیابی و مقایسه با استاندارد محیط زیستی قرار گرفت. برای نمونهبرداری از پساب، از دستورالعمل‌های QA/QC براساس روشهای بین‌المللی شامل "روشهای استاندارد بررسی آب و فاضلاب" با توجه به موارد ذیل انجام شد.
- فعالیت‌های پایش از قبل برنامه ریزی میشود تا کسانی که در پایش شرکت می‌کنند؛ بتوانند برای پایش آماده باشند.
- قبل از آنالیز، ظروف و تجهیزات نمونهبرداری بطور کامل شستشو داده شد تا آلودگی به حداقل برسد.
- اطمینان حاصل شد که نمونه گرفته شده، شاخص آن مکان را جمع‌آوری می‌کند.
- به طور منظم از استاندارد خارجی و یا داخلی برای تأیید اعتبار تجزیه و تحلیل مانند جابجایی و تغییر در تجهیزات تحلیلی، تداخل با ماتریکس و غیره استفاده شد.
- تجزیه و تحلیل نتایج آنالیز نمونه‌های گرفته شده با استانداردهای محیط زیستی ایران
تمامی نمونه ها در دمایC ˚4 نگه داشته شد و سریعاً به آزمایشگاه منتقل شد و تمامی آزمونهای شیمیایی با روش استاندارد اعلام شده توسط اداره کل محیط زیست و مطابق با کتاب "روشهای استاندارد برای آزمایشهای آب و فاضلاب " انجام گرفت.
در جدول (2)، روشهای آنالیز مورد استفاده در تحقیق حاضر آورده شد است.
جدول 2. روشهای آنالیز استفاده شده توسط آزمایشگاه پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی
پارامترها | روش |
DO، pH | دستگاه پرتابل آنالیز کیفیت آب Aqua lytic AL15 |
pH | St.M. 4500- H+ B |
اکسیژن محلول (DO) | St.M. 4500- O B |
COD | St.M. 5220 B |
BOD5 | St.M. 2510 D |
TDS | St.M. 2540 C |
نتایج و بحث
آنالیز نتایج پایش جهت 5 پارامتر شاخص پساب خروجی تصفیهخانههای سه شهرک صنعتی در استان گیلان در 4 فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان 1399 به شرح ذیل است.
· اندازهگیری و بررسی مقادیر pH
با استفاده از الکترود pH می‌توان تعداد پروتون‌های موجود در نمونه‌های آب و فاضلاب (میزان اسیدیته) را تعیین کرد. نتایج حاصل از بررسی میزان pH پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی مورد بررسی در نمودار (1) نشان داده شده است.
نمودار 1. پایش میزان pH نمونه پسابهای خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان در 4 فصل سال
با توجه به نمودار (1) و میزان استاندارد مقدار pH پساب خروجی (استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران) که 5/8-5/6 می باشد، غیر از ایستگاه نمونه برداری شهرک صنعتی B در فصل پاییز (با مقدار 5/5) و ایستگاه نمونه برداری شهرک صنعتی H در فصل تابستان (با مقدار 6)، کلیه ایستگاههای نمونه برداری در دامنه استاندارد تعیین شده قرار دارند و پساب خروجی به لحاظ مقدار pH، آسیبی به محیط پذیرنده وارد نمیکند.
· اندازهگیری و بررسی اکسیژن محلول
مقادير اكسيژن محلول در طبيعت و فاضلاب به فعاليتهاي فيزيكي، شيميايي و بيوشيميايي در حجم آب بستگي دارد. آناليز اكسيژن محلول يك آزمايش كليدي در كنترل آلودگي آب و فرايند تصفيه فاضلاب به شمار ميآيد. نتایج حاصل از بررسی میزان pH پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی مورد بررسی در نمودار (2) نشان داده شده است.
نمودار 2. پایش میزان DO نمونه پسابهای خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان در 4 فصل سال
استاندارد تعیین شده سازمان حفاظت محیط زیست جهت DO خروجی تصفیه خانه، حداقل mg/L 2 است که با توجه به نمودار (2)، میزان این پارامتر در تمام تصفیه خانههای مورد بررسی از حداقل میزان استاندارد تعیین شده بالاتر است. در مجموع، بالاترین میزان اکسیژن محلول مربوط به پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهرک صنعتی H با مقدار mg/L 6/11، در فصل بهار میباشد. همچنین، بالاترین مقدار DO در هر 3 تصفیه خانه، مربوط به فصل بهار است.
· اندازه گیری و بررسی کل جامدات محلول (TDS)
برای اندازهگیری مقدار کل جامدات محلول در نمونه های آب و فاضلاب، می توان از دستگاه TDS متر استفاده نمود و میزان کل جامدات محلول را اندازه گرفت. نتایج حاصل از بررسی میزان TDS پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی مورد بررسی در نمودار (3) نشان داده شده است.
نمودار 3. پایش میزان TDS نمونه پسابهای خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان در 4 فصل سال
نمودار 3 بیانگر میزان TDS نمونه پسابهای خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان میباشد. خروجی پساب تصفیه شده در تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی، در صورتی مجاز به تخلیه پساب خواهند بود که TDS موجود در پساب خروجی، غلظت کلراید، سولفات و مواد محلول منبع پذیرنده را در شعاع 200 متری، بیش از 10 درصد افزایش ندهد. برای تخلیه پساب تصفیه شده به زمینهای کشاورزی و مصارف آبیاری، استاندارد خاصی برای TDS مشخص نشده است و می‌توان تمامی پسابها را در مصارف کشاورزی و آبیاری استفاده نمود. همچنین، به طور متداول، مقادیر غلظتی TDS پایینتر از mg/L 1000 مناسب بوده و قابلیت تخلیه به آبهای سطحی و تزریق به چاه جاذب را دارند. در نتیجه، با توجه به نمودار 3، پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب هر سه شهرک صنعتی در 4 فصل سال مورد بررسی، قابل تخلیه به آبهای سطحی، تزریق به چاه جاذب و استفاده در مصارف کشاورزی و آبیاری میباشند. همچنین بالاترین میزان TDS مربوط به پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهرک صنعتیB با مقدار TDS برابر با mg/L 614 در فصل بهار میباشد.
· اندازهگیری و بررسی اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (COD)
اکسیژن مورد نیاز شیمیایی معیاری است برای سنجش هم ارز ترکیبات آلی که میتوانند توسط یک اکسید کننده قوی، اکسید و تجزیه شوند. نتایج حاصل از بررسی میزان COD پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی مورد بررسی در نمودار (4) نشان داده شده است.
نمودار 4. پایش میزان COD نمونه پسابهای خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان در 4 فصل سال
استاندارد مجاز پارامتر COD جهت تخلیه پساب تصفیه شده به آبهای سطحی mg/L 60 (لحظهاي 100)، به چاه جاذب mg/L 60 (لحظهاي 100) و استفاده در مصارف کشاورزی و آبیاری mg/L 200 است؛ با توجه به نمودار 4، نمونه پساب گرفته شده از خروجی تصفیهخانه فاضلاب شهرک صنعتی B، در فصل بهار بالاترین میزان این پارامتر (mg/L 8/394) را نسبت به فصول دیگر داشته و در این فصل مجاز به تخلیه پساب به هیچ یک از محیطهای پذیرنده نمیباشد؛ این شهرک فقط در فصل تابستان مجاز به تخلیه پساب به هر سه محیط پذیرنده بوده و در فصلهای پاییز و زمستان، تنها مجاز به استفاده پساب در مصارف کشاورزی و آبیاری است.
پساب شهرک صنعتی E، در فصلهای بهار و پاییز مجاز به تخلیه پساب به هیچ یک از محیطهای پذیرنده نمیباشد، در حالیکه در فصلهای تابستان و زمستان عکس این شرایط حاکم است، ضمن اینکه این شهرک صنعتی دارای بالاترین میزان پارامتر COD (92/553) در فصل پاییز، در مجموع 3 شهرک مورد بررسی است.
پساب شهرک صنعتی H، نیز مانند 2 شهرک دیگر دارای بالاترین میزان COD (mg/L 6/350) در فصل بهار است که مجوز تخلیه به هیچ یک از محیطهای پذیرنده را ندارد اما در فصلهای تابستان و پاییز امکان تخلیه وجود دارد؛ در فصل زمستان نیز پساب این شهرک تنها مجاز به استفاده پساب در مصارف کشاورزی و آبیاری است.
- اندازه گیری و بررسی اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (BOD5)
در آزمایش BOD5، میزان اکسیژن لازم برای اکسیداسیون بیولوژیکی فاضلابها، پسابها و آبهای آلوده اندازه گیری می شود. در این آزمایش، میزان اکسیژن مصرف شده برای تجزیه بیوشیمیایی مواد آلی توسط باکتریها طی مدت زمان مشخص (5 روز) تعیین میگردد. نتایج حاصل از بررسی میزان BOD5 پساب خروجی تصفیهخانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی مورد بررسی در نمودار (5) نشان داده شده است.
نمودار 5. پایش میزان BOD5 نمونه پسابهای خروجی تصفیه خانههای فاضلاب شهرکهای صنعتی استان گیلان در 4 فصل سال
استاندارد BOD5 جهت تخلیه پساب تصفیه شده به آبهای سطحی و چاه جاذب برابر mg/L 30 (لحظه‌ای 50) و مصارف کشاورزی برابر mg/L 100 میباشد. مطابق با نتایج نشان داده شده در نمودار (5)، در تصفیهخانه شهرک صنعتی B، تنها نمونه پساب فصل تابستان در محدوده هر 3 استاندارد است و در فصل بهار عکس این شرایط حاکم است و پساب در رنج استاندارد نبوده و قابلیت تخلیه به هیچ یک از سه جایگاه آبهای سطحی، چاه جاذب و مصارف کشاورزی را ندارد؛ در فصل پاییز و زمستان نیز پساب این شهرک فقط جهت مصارف کشاورزی مناسب میباشد.
در تصفیهخانه شهرک صنعتی E، در فصلهای بهار و پاییز، پساب مجاز به تخلیه به محیطهای پذیرنده نیست اما در فصل تابستان این مجوز وجود دارد و در فصل زمستان پساب مناسب مصارف کشاورزی است.
در تصفیهخانه شهرک صنعتی H، در 3 فصل بهار، تابستان و پاییز پساب مجاز به هر سه جایگاه آبهای سطحی، چاه جاذب و مصارف کشاورزی میباشد و در فصل زمستان، فقط امکان کاربرد در مصارف کشاورزی میسر است. بالاترین میزان BOD5 (mg/L 271) در مجموع شهرکها، مربوط به شهرک صنعتی E در فصل پاییز است.
نتیجهگیری
بر اساس نتایج بدست آمده از تحقیق میدانی- آزمایشگاهی حاضر، پساب خروجی از تصفیهخانههای استان گیلان با توجه به سه نمونه مورد بررسی، برخی از پارامترهای شاخص در برخی از فصلها، بالاتر از استاندارد مصوب سازمان حفاظت محیط زیست جهت تخلیه به محیطهای پذیرنده بودهاند که این امر علاوه بر اﺛﺮات ﻣﺨﺮب ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبهای سطحی و زیرزمینی، ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن، ﺗﻌﺎدل اﮐﻮﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﺰﯾﺎن، ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻧﯿﺰ متاثر میسازد؛ همچنین، ورود آﻻﯾﻨﺪهﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ به محیطهای پذیرنده مانند آبهای سطحی، ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب و نابودی آبزیان و در مجموع محیط زیست در ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻣﯽﺷﻮد. بنابراین، جلوگیری از انتشار آلودگی ناشی از سیستمهای تصفیه فاضلاب شهرکهای صنعتی در استانها بعنوان قطبهای مهم صنعتی، از طریق بهبود عملکرد تصفیهخانهها و همچنین، تدوین برنامه پایش منظم در این شهرکها از ملزومات مدیریت و صیانت از منابع آبی میباشد.
منابع
اﺻﻠﯽ ﻫﺎﺷﻤﯽ، احمد و ﺗﻘﯽ ﭘﻮر، حسن؛ (1389). اﻧﺪﮐﺲ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب (WQI). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﯿﻤﯽ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، 7-1 :(4)1.
ﺑﺒﺮان، ﺻﺪﯾﻘﻪ؛ ﻫﻨﺮﺑﺨﺶ، ﻧﺎزﻟﯽ. (1387). ﺑﺤﺮان وﺿﻌﯿﺖ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮد، ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﺷﻤﺎره 2 .48.
تیموری، مهدی؛ شیخ واحد، بردی؛ سعدالدین، امیر. (۱۳۹۷). ارزیابی و مقایسه کیفیت آب با استفاده از روش های تحلیل رابطه خاکستری و NSFWQI در مخزن سد شیرین دره. فصلنامه سلامت و محیط زیست، 11(2), 169-182.
ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ؛ ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﭘﺎرﺳﺎ؛ ﺳﺎداﺗﯽ ﻧﮋاد، ﺳﯿﺪﺟﻮاد. (1397). ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺷﺮب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻓﺎزي) ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﻣﺮودﺷﺖ(. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 673-663 :(2)5.
حیدری‌نژاد، ضحی؛ حیدری، محسن؛ سلیمانی، حامد؛ حسین نجفی، صالح. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت فیزیکی و شیمیایی منابع آب زیرزمینی شهرستان‌های خواف، تایباد و رشتخوار طی سال‌های 1394-1384. مجله طب پیشگیری, 5(1), 36-44. سازمان حفاظت محیط زیست ایران.
علائی، شادی؛ قانعیان، محمدتقی؛ میرحسینی، سیدابولقاسم. (1393). بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهرک های صنعتی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی سقز)، دومین همایش ملی برنامه ریزی،حفاظت،حمایت از محیط زیست وتوسعه پایدار.
ﺳﺘﺎري، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ؛ ﻣﯿﺮﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﺠﻒ آﺑﺎدي؛ رﺳﻮل؛ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﻧﺎﯾﺐ زاد، ﻣﻬﺪي. (139۶). اﺳﺘﻔﺎده از داده ﮐﺎوي در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ) ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي داﻣﻨﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﻬﻨﺪ. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 419-407 :(2)4.
سلیمان پور، سید مسعود؛ مصباح، سید حمید؛ هدایتی، بهرام. (۱۳۹۷). کاربرد تکنیک داده کاوی درخت تصمیم CART در تعیین مؤثرترین فاکتورهای کیفیت آب آشامیدنی (مطالعه موردی: دشت کازرون استان فارس). فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(1), 1-14.
ﺷﯿﺨﯽ آﻟﻤﺎن آﺑﺎد، زﻫﺮا؛ اﺳﺪزاده، ﻓﺮخ؛ ﭘﯿﺮﺧﺮاﻃﯽ، ﺣﺴﯿﻦ. (139۶). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﺎﺧﺺ DWQI ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب در آﺑﺨﻮان اردﺑﯿﻞ. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 2(4): 436-421.
ﺻﺎدق زاده ﺳﺎدات، ﻣﺼﻄﻔﯽ؛ ﻧﺎﻇﻤﯽ، اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ؛ ﺻﺪراﻟﺪﯾﻨﯽ، ﻋﻠﯽ اﺷﺮف، (1396). اﺛﺮات ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ). داﻧﺶ آب و ﺧﺎك، 237-225 :(3)27.
فلاح، مریم؛ پیرعلی، احمدرضا؛ هدایتی، سید علی اکبر. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت آب با استفاده از روش TOPSIS در تالاب بین المللی انزلی. فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(2), 225-236.
قلی زاده، محمد؛ علی نژاد، مجید. (۱۳۹۷). بررسی تغییرات مکانی برخی از پارامترهای موثر بر کیفیت آب رودخانه زرین‌گل در استان گلستان. فصلنامه علوم محیطی, 16(1), 111-126.
مختاری، هشیار؛ مرادی، امین. (1400). تبعات زیست محیطی بحران آب در ایران. آمایش سیاسی فضا، 3(2)،117-131.
میرزایی، مژگان؛ سلگی، عیسی؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1397). نقش کاربری اراضی در کیفیت آب رودخانه زاینده رود. مهندسی منابع آب، ۱۱( 38): 61 – 70.
ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. (13۸۷). (دﻓﺘﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي)
هاشمی ﻓﺮد، اﮐﺒﺮ؛ ﮐﺮدواﻧﯽ، ﭘﺮوﯾﺰ؛ اﺳﺪﯾﺎن، ﻓﺮﯾﺪه. (1397). ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﻣﻮاد آﻻﯾﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون (ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ﺳﺪ ﮔﺘﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻫﻮاز). ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪاي، 30(8): 164-155.
Bhuyan, M.S. and Bakar, M.A. (2017). Assessment of water quality in Halda River (the Major carp breeding ground) of Bangladesh. Pollution, 3(3): 429-441.
Britto, F. B., Vasco, A. N. D., Aguiar Netto, A. D. O., Garcia, C. A. B., Moraes, G. F. O., & Silva, M. G. D. (2018). Surface water quality assessment of the main tributaries in the lower São Francisco River, Sergipe. RBRH, 23.
Davarnejad, R., Afshar, S. & Etehadfar, P. (2020). Activated carbon blended with grape stalks powder: properties modification and its application in a dye adsorption. Arabian Journal of Chemistry, 13, 5463-5473.
Kibena, J., Nhapi, I., & Gumindoga, W. (2014). Assessing the relationship between water quality parameters and changes in landuse patterns in the Upper Manyame River, Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 67, 153-163.
Federation, W. E., & APH Association. (2005). Standard methods for the examination of water and wastewater. American Public Health Association (APHA): Washington, DC, USA.
[1] Davarnejad
[2] Bhuyan
[3] Brrito
[4] Kibena