کد مقاله : 2021072319870 بازدید : 4462 صفحه: 111 - 121

نوع مقاله: مروری

پارامترهای اساسی انتخاب محل پارک‌های جنگلی شهری براساس مولفه‌های توسعه پایدار

محورهای موضوعی : اکوتوریسم

مهناز بیگی ^{1
*} , مهرداد خانمحمدی ² , سیدمحمود هاشمی ³

1 - وزارت علوم- دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان
2 - استادیار دانشگاه گیلان
3 - وزارت علوم- دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان

تاریخ دریافت : 1400/05/01 تاریخ پذیرش : 1400/10/04 تاریخ انتشار : 1400/12/04

کلید واژه: توسعه پایدار, توسعه گردشگری, معیارها, پارک جنگلی شهری,

چکیده مقاله :

تعیین کاربری های مناسب به منظور استفاده بهینه از سرزمین گامی موثر در استراتژی توسعه پایدار است. بر این اساس در این مطالعه معرفی معیارهای جهانی انتخاب محل جغرافیایی پارک های جنگلی برای کاربری اکوتوریسم مورد بررسی قرار گرفت. به علت فقدان برنامه ریزی جامع در سطح کشور، کاربری های خدمات شهری از جمله پار ک های جنگلی شهری با مشکلاتی مانند توزیع و مکان گزینی نامناسب و عدم پیش بینی چنین فضاهایی در سطح شهر ها مواجه هستند. با توجه به این مسئله نیاز به احداث فضاهای سبز شهری از جمله پارک های جنگلی شهری با مطالعات دقیق و روش های اصولی در شهر ها ضرورت می یابد. اهمیت مکان گزینی صحیح و انتخاب محل مناسب به عنوان مرحله تعیین کننده ی هزینه های احداث و برنامه ریزی های اقتصادی پروژه ها، آن را مورد توجه مدیران و برنامه ریزان قرار داده است که نتیجه ی آن استفاده از روش های مختلف تصمیم گیری برای مکان یابی است مکان یابی و جانمایی احداث پارک های جنگلی از لحاظ عملکردی دارای اهمیت بسیاری است. زیرا هیچ توسعه ای بدون برنامه ریزی های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی منجر به توسعه پایدار نخواهد گردید. در این مقاله پس از بیان تعاریف مقدماتی پارک جنگلی شهری، معیارها و استانداردهای مورد استفاده در سطح جهانی در مکان گزینی پارک های جنگلی شهری مورد بحث قرار می گیرند. هدف اصلی این پژوهش بررسی معیارهای مکان یابی پارک های جنگلی شهری می باشد . نتایج حاصل به اهمیت معیارهای کاربری اراضی، دسترسی ، توپوگرافی، چشم انداز، نزدیکی به منابع آبی، پوشش گیاهی و... اشاره دارد.

چکیده انگلیسی:

Determining suitable land uses in order to make optimal use of the land and prevent the destruction of resources is an effective step in the sustainable development strategy. On the other hand, ecotourism is considered as a tool to improve the social and economic levels of indigenous peoples and one of the most important positive effects of tourism in nature can be considered the protection of natural resources in the region. Accordingly, in this study, the introduction of global criteria for selecting the geographical location of forest parks to develop the tourism industry in the watershed or wider for ecotourism was examined. Due to the lack of comprehensive planning at the national level, urban service uses, including urban forest parks, face problems such as inadequate distribution and location, lack of such spaces in cities, and a per capita shortage of green space. Green space in urban areas is considered as a tool to reduce the stress of everyday life and is of great importance and attention. Due to this issue, it is necessary to construct urban green spaces, including urban forest parks, and select new locations with detailed studies and principled methods in cities. Choosing the right place is very important in reducing costs in setting up various activities. For this reason, it is one of the most important and effective steps in the implementation of projects. In this article, after stating the preliminary definitions of urban forest parks, the criteria and standards used worldwide in locating urban forest parks are discussed. The main purpose of this study is to investigate the location criteria of urban forest parks. The results indicate the importance of land use criteria, accessibility, topography, landscape, proximity to water resources, vegetation and so on.

منابع و مأخذ:

احمدی، ع و همکاران. (1390 ). ارائه الگوی مکان یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی
، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین و جی ای اس، دانشگاه شهید بهشتی اهواز.
ایرانی بهبهانی، ه. (1384 ). طراحی پایدار توسعه پارک جنگلی شیخ تپه ارومیه، محیط شناسی شماره 37 .
آزادی نجات، س و همکاران. (1386 ) . مکان یابی پارک های جنگلی جدید با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چند معیاره، مجموعه مقالات سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری.
بهرام سلطانی، ک.(1371 ). مجموعه مباحث و روش های شهرسازی، مرکز مطالعات و معماری شهرسازی ایران.
برزه کار، ق. (1384 ). پارک ها و تفرج گاه های جنگلی (مکان یابی و طرح ریزی). انتشارات سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی.
پوراحمد، ا م اکبرپور سراسکانرود و س ستوده (1388 ). مدیریت فضاي سبز شهري منطقه 9شهرداري تهران، پژوهش هاي جغرافیاي انسانی، شماره69 ،پاییز، ص 50-29 .
حسین زاده، د و همکاران (1390 ) . طراحی پارک طبیعی با استفاده از شاخص های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی فصل نامه علمی – پژوهشی فضایی جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 33، ص 45-27.
خضری، س، علیجانپور ا، حسین زاده، ا عرفانیان، م.(1396 ). مکان‌یابی احداث پارک جنگلی با رویکرد تصمیم‌گیری چندمعیاره در منطقة دره شهدای ارومیه، پژوهش و توسعه جنگل. 3(2),ص 146-133.
خضری، ا و حسینی نصر، س م و جلیل وند، ح و کرمی، ا (1393). ارزیابی توان اکوتوریستی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی چهارمین کنفرانس بین المللی چالش های زیست محیطی و گیاه شناسی درختی، ساری. ، (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی
داداش پور، ه و س رسـتمي (1390). سـنجش عدالت فضائي يكپارچه خدمات عمـومي شـهري براساس توزيع جمعيت، قابليـت دسترسـي وكارايي درشهرياســوج، مطالعات وپــژوهش هــاي منطقــه اي،سال سوم،شماره 10 .
دشتی، پروین.( 1390) . ارزیابی قابلیت تفرجی پارک جنگلی حسن آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان، 75 صفحه.
رحیمی، م. (1390). مکان یابی کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، سمینار ملی کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی اقتصادی، اجتماعی، شهری.
زارع، س و همکاران (1388). مبانی جنگلداری شهری، انتشارات پلک.
صابری، ع.، و همکاران (1390 ) .مکان یابی پارک و فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش ارزیابی چند معیاره، همایش ملی ژئوماتیک 90.
فرج زاده اصل، م و همکاران. (1381). مدیریت و مکان یابی مراکز آموزشی با استفاه از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 67.
کیانی، شهلا. ده زاد، بهروز. و رجب زاده قطرمی ابراهیم.(1390 ). مدیریت اکوتوریسم در تالاب میانگران با تعیین ارزش حفاظتی تالاب با استفاده از رویکرد مناطق 6 گانه IUCN. مجله تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال دوم، شماره هفتم، 70-65 صفحه.
مجنونیان، ه. (1374). مباحثی پیرامون پارک ها فضای سبز و تفرج گاه ها، انتشارات شرکت پیاام رسان تهران.
نخعی، ن.مرتضوی، س.امیرنژاد، ح و نوازی، م. (1389 ) . براورد ارزش حفاظتی پارک جنگلی نور با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط . مجله اقتصاد کشاورزی. جلد4. شماره1.صفحه 189-171.
Akpinar, A. Barbosa-Leiker, C., Brooks, K.R. (2016). Does green space matter? Exploring relationships between green space type and health indicators. Urban For. Urban Green. 20, 407–418.
Balram, Sh and Drag ice vice, S. (2005). Attitudes Toward Urban Green Space: Integrating Questionnaire Survey and Collaborative GIS Techniques to Improve Attitude Measurements, Land scape and Urban Planning Journal 75: 167-179.
Cater, E. (2000). Ecotourism in the world, Problem and Protect For sustainability, New York NYL: John Wiley and Sons. 518 pp.
Chen, W.Y., Hua, J. (2017). Heterogeneity in resident perceptions of a bio-cultural heritage in Hong Kong: a latent class factor analysis. Ecosystem. Serv. 24, 170–179.
Chandio, I. Matori, A. Lawal, D. Sabri, S. (2011). GIS- based Land Suitability Analysis Using AHP
for Public Parks Planning in Larkana City. Modern Applied Science, Vol. 5, No. 4; August 2011.
Dastan, S., Bekirol S. (2011). Evaluation of the territorial system of forest recreation by natural indicators: Belgrade forest example. African Journal of Agricultural Research, 6: 212–223.
Dudek T., Subartu A. (2013). The concept of recreational development of the lunch area on the example of the lasso of the suburban Rzeszow. Architecture of Landscape, 39: 110–119.
Dupont, L., Ooms, K., Duchowski, A.T., Antrop, M., Van Eetvelde, V.(2017). Investigating the visual
exploration of the rural-urban gradient using eye-tracking. Spat. Cogn. Compute. 17 (1–2), 65–88.
Dudek, T. need of the local population related to development of forests for recreational purposes: example of south-eastern Poland JOURNAL OF FOREST SCIENCE, 62, 2016 (1): 35–40.
Gul, A. Gezer, A. Kane, B. (2006). Multi-criteria analysis for locating new urban forests: An
example from Isparta, Turkey. Urban Forestry & Urban Greening 5 (2006) 57–71.
Gupta, K., Kumar, P., Pathan, S.K., Sharma, K.P. ( 2012). Urban Neighborhood Green Index - a measure of green spaces in urban areas. Landsc. Urban Plan. 105 (3), 325–335.
Hagerh¨ all, C.M., Ode, S.Å, Englund, J.-E., A, F, Rybka, K., Huber, J., Burenhult, N.(2018).
Do humans really prefer semi-open natural landscapes? A cross-cultural reappraisal. Front. Psychol.
Hibberd, B. (1989). Urban Forestry Practice. Forestry Commission Handbooks 5.
Krajter Ostoi´c, S., Konijnendijk Van Den Bosch, C.C., Vuleti´c, D., Stevanov, M., ˇzivojinovi´c, I., Mutabdˇzija-Be´cirovi´c, S., Lazarevi´c, J., Stojanova, B., Blagojevi´c, D., Stojanovska, M., Neveni´c, R., Pezdevˇsek Malovrh, S.( 2017). Citizens’ perception of and satisfaction with urban forests and green space: Results from selected Southeast European cities. Urban For. Urban Green. 23, 93–103. 2017.02.005.
Konijnendijk, C.C., Annerstedt, M., Nielsen, A.B., Maruthaveeran, S. (2013). Benefits o .21
urban parks—a systematic review. Int. Fed. Park. Recreat. Adm. 1–68.
Klein, T.M., Drobnik, T., Grˆet-Regamey, A., 2016. Shedding light on the usability of ecosystem services-based decision support systems: an eye-tracking study linked to the cognitive probing approach. Ecosyst. Serv. 19, 65–86. j.ecoser.2016.04.002.
Kumari, S. Behera , M.D. and Tewari, H.R. (2010). Identification of potential Eco tourism sites in west district, Sikkim using geospatial tools. Tropical Ecology, 51(1):75-85 pp.
Liu, H., Li, F., Li, J., Zhang, Y.(2017). The relationships between urban parks, residents. physical activity, and mental health benefits: a case study from Beijing, China. J. Environ. Manag. 190, 223–230.
Li, X., Zhang, C., Li, W., Ricard, R., Meng, Q., Zhang, W. (2015). Assessing street-level urban greenery using Google Street View and a modifed green view index. Urban For. Urban Green. 14 (3), 675–685.
Liu, H., Li, F., Li, J., Zhang, Y.(2017). The relationships between urban parks, residents. physical activity, and mental health benefits: a case study from Beijing, China. J. Environ. Manag. 190, 223–230.
Marzano, M. and Dandy N. ( 2012). Recreational Use of Forests and Disturbance of Wildlife. Edinburgh, Forestry Commission: 53.
Manlun, Y. (2003). Suitability Analysis of Urban Green Space System Based in GIS, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation Enschede, The Netherlands.
Narulita, s. ,. BudiPrasetyo, L . Geographic Information System (GIS) Application on Urban Forest Development in Bandung City. Procedia Environmental SciencesVolume 33. (2016). Pages 279-289.
Roland, S., Deborah, C., 2014. Proximity to urban parks and mental health. J. Ment. Health Policy Econ. 17 (1), 19–24.
Noland, R.B., Weiner, M.D., Gao, D., Cook, M.P., Nelessen, A. (2017). Eye-tracking technology, visual preference surveys, and urban design: preliminary evidence of an effective methodology. J. Urban. 10 (1), 98–110.9, 822.
Smile's, P.J. Smith D.L. (2001). The growing recreational use of state forest lands in the Adelaide hills. Land Use P olicy, 18: 137–152.
Symonds, M.C. Hamid W.E., Queensberry V.L. (2000). Managing recreational trail environments for mountain bike user preferences. Environmental Management, 25: 549–564.
Ulmer, J.M., Wolf, K.L., Backman, D.R., Tretheway, R.L., Blain, C.J., O’Neil-Dunne, J.P.,
Frank, L.D.(2016). Multiple health benefits of urban tree canopy: the mounting evi
dance for a green prescription. Health Place 42, 54–62.
Wang, R., Zhao, J., Meitner, M.J. (2017). Urban woodland understory characteristics in relation to aesthetic and recreational preference. Urban For. Urban Green. 24, 55–61.
Wang, R., Zhao, J., Meitner, M.J., Hu, Y., Xu, X.(2019). Characteristics of urban green spaces in relation to aesthetic preference and stress recovery. Urban For. Urban Green. 41, 6–13.
Yaman, M . (2009). Utilizing Geographical Information System (GIS) to Locate Potential Urban
Yang, J., Zhao, L., Mcbride, J., Gong, P.(2009). Can you see green? Assessing the visibility of urban forests in cities. Landsc. Urban Plan. 91 (2), 97–104.
Zhao, J.Z., Yan, Y., Deng, H.B., Liu, G.H., Dai, L.M., Tang, L.N., Shi, L.Y., Shao, G.F.( 2020). Remarks about landsenses ecology and ecosystem services. Int. J. Sustain. Dev. World Ecol. 27 (3), 196–201.
Zucca, A. Sharifi, A. Dabbri, A. (2008). Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park: A case study in the Bergamo Province, Italy. Journal of Environmental Management 88 (2008) 752–769.

متن کامل:

پژوهش و فناوری محیط زیست،1400 6(10)، 111-121

$H:\لوگوی بدون پس زمینه\200px-ACECR_logo.png$

پژوهشکده محیط زیست

پژوهش و فناوری محیط زیست

شاپا الکترونیکی: 2676-3060

(http://journal.eri.acecr.ir/)

www.journal.eri.acecr.ir وبگاه نشریه:

1- عضو هیات علمی گروه مهندسی عمران دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه صنعتی قم-قم-ایران

1- دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، گیلان

2- استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، گیلان

چکیده

تعیین کاربری‌های مناسب به منظور استفاده بهینه از سرزمین گامی موثر در استراتژی توسعه پایدار است. بر این اساس در این مطالعه معرفی معیارهای انتخاب محل جغرافیایی پارک‌های جنگلی برای کاربری اکوتوریسم با بررسی مطالعات قبلی مورد بررسی قرار گرفت. به‌علت فقدان برنامه‌ریزی جامع در سطح کشور، کاربری‌های خدمات شهری از جمله پار‌ک‌های جنگلی شهری با مشکلاتی مانند مکان‌گزینی نامناسب مواجه هستند. با توجه به این مسئله نیاز به احداث پارک‌های جنگلی شهری با مطالعات دقیق و روش‌های اصولی در شهر‌ها ضرورت می‌یابد. اهمیت مکان‌گزینی صحیح به عنوان مرحله تعیین کننده‌ی برنامه ریزی‌های اقتصادی پروژه‌ها، آن را مورد توجه برنامه‌ریزان قرار داده است که نتیجه‌ی آن استفاده از روش‌های مختلف تصمیم‌گیری برای مکان‌یابی است. جانمایی احداث پارک‌های جنگلی از لحاظ عملکردی دارای اهمیت بسیاری است. زیرا هیچ توسعه‌ای بدون برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی منجر به توسعه پایدار نخواهد شد. در این مقاله پس از بیان تعاریف مقدماتی پارک جنگلی شهری، معیارها و استانداردهای مورد استفاده در سطح جهانی در مکان گزینی پارک‌های جنگلی شهری مورد بحث قرار می‌گیرند. هدف اصلی این پژوهش بررسی معیارهای مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری است‌. نتایج حاکی از اهمیت 16 معیار که شامل کاربری اراضی، دسترسی، توپوگرافی، چشم‌انداز، نزدیکی به منابع آبی، پوشش گیاهی و ... اشاره دارد که به همراه فراوانی استفاده معیارهای مورد نظر در پژوهش‌های محقیقین مختلف پرداخته می‌شود.

كليد واژه‌ها: توسعه پایدار، توسعه گردشگری، معیارها، پارک جنگلی شهری

پارامترهای اساسی انتخاب محل پارک‌های جنگلی شهری براساس مولفه‌های توسعه پایدار

مهناز بیگی *, مهرداد خان‌محمدی2، سید محمود ‌هاشمی2

[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: mahnazaghabeigi@yahoo.com

Journal of Environmental Research and Technology, 6(10)2021. 111-121

$H:\لوگوی بدون پس زمینه\200px-ACECR_logo.png$

Environmental Research institute

Online ISSN: 3060-2676

journal homepage: www.journal.eri.acecr.ir

Journal of Environmental Research and Technology

Basic parameters of selecting urban forest park location based on sustainable development components

Mahnaz beigei*1¹, Mehrdad khanmohammadi2, Seyyed Mahmood Hashemi2

1- MSc., Department of natural resources, University of Guilan, Guilan, Iran

2-‌ Assistant Professor, Department of natural resources, University of Guilan, Guilan, Iran

Abstract

Determining suitable land uses in order to optimal use of land is an effective step in the sustainable development strategy. Accordingly, in this study, the introduction of criteria for selecting a geographical location of forest parks for ecotourism use was investigated by reviewing previous studies. Due to the lack of comprehensive planning in the country, urban service land uses, including urban forest parks, face problems such as poor distribution and location. Based on this issue, it is necessary to build green spaces, including urban forest parks, with detailed studies and principled methods in cities. The importance of selecting correct location as a determining stage in economic planning of projects, has been considered by planners, which results in the use of different decision-making methods for location. Locating and constructing forest parks is very important from a functional point of view. Because no development without economic, social and ecological planning will not lead to sustainable development. In this article, after stating the preliminary definitions of urban forest parks, the criteria and standards used in locating urban forest parks worldwide are discussed. The main purpose of this study is to investigate the location criteria of urban forest parks. The results indicate the importance of 16 criteria including land use, accessibility, topography, landscape, proximity to water resources, vegetation, etc. which is studied along with the frequency of use of the desired criteria in the research of various researchers.

Keywords: Sustainable development, Tourism development, Criteria, Urban forest park

[1] * Corresponding author E-mail address: mahnazaghabeigi@yahoo.com

مقدمه

امروزه با توجه به رشد شهرنشینی و همچنین کمبود سرانه فضای سبز در کشور نیاز به ایجاد فضاهای سبز جدید شهری ضرورت خاصی یافته است.‌ هاگ¹ و همکاران (2018). اولین قدم در برنامه ریزي براي فعالیت‌هاي تفرجی ارزیابی قابلیت سرزمین براي آن فعالیت است. باید توجه داشت که اختصاص سرزمین به هرگونه فعالیتی بدون توجه به اینکه آیا سرزمین توان لازم براي انجام فعالیت را دارد یا نه، غیرمنطقی است (خضری و همکاران، 1393). مطالعات برای برنامه ریزی روی چشم‌انداز‌ها وتخصیص کاربری اراضی در کلیه سطوح ملی، منطقه ای، ناحیه ای و محلی یکی از اهرم‌های توسعه پایدار ²محسوب می‌شود. محیط زیست مهمترین مولفه زیست انسان است. به نحوی که یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت‌ها در قرن حاضر بحران‌های زیست محیطی است. بنابر این اعمال شیوه‌های درست مدیریت منابع اکولوژیک با نگرش توسعه پایدار، ضروری است. (نخعی و همکاران، 1389). فضای سبز شهری با طول عمر افراد مسن، کاهش استرس، احساس آرامش و فرصت‌های ورزشی محیطی دلپذیر را برای ساکنان شهری فراهم می‌کند و به آنها امکان می‌دهد با طبیعت ارتباط برقرار کرده و فعالیت‌های فضای باز را انجام دهند. در حقیقت، فضای سبز و استفاده از آن اهمیت ویژه ای برای برنامه‌ریزان دارد. (استورم رولاند ³و همکاران،2014 ؛ چن ⁴و‌هائو،2017 ؛ لی ⁵ و قوش، 2018). پارک‌های جنگلی سیستم‌های طبیعی‌اند که سیمای اولیه آن‌ها ویژگی بارز آن‌هاست و برای تفرج و توریسم اختصاص پیدا کرده‌اند. معیارهاي مکان‌یابی پارك جنگلی و اهمیت معیارهاي پستی وبلندي، سیماي سرزمین، گیاهی- جانوري، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادي به گونه‌اي است که نمی‌توان از تأثیر آنها درفرآیند مکان‌یابی پارك جنگلی چشم پوشی کرد.(خضری، 1396). فضاي سبز به‌عنوان بخشی از بافت شهر‌ها، نمی تواند جدا از نیاز‌هاي جامعه شهري قرار گیرد.از این رو، فضاي سبز باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر و نیاز‌هاي جامعه با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر ساخته شود، تا بتواند به‌عنوان فضاي سبزي فعال، بازدهی زیست محیطی و مستمري داشته باشد (پوراحمد و همکاران، 1388 :31 ). روند رو به رشد شهر نشینی همراه با افزایش نیاز به فضای سبز منجر به ایجاد شاخه‌ی جدیدی در عرصه‌ی منابع طبیعی به نام جنگلداری شهری شده است. که با عنوان رویکرد جدیدی در حفظ و توسعه‌ی اکوسیستم‌های شهری می‌تواند مدیریت فضای سبز داخل و حومه شهر‌ها را بر عهده گیرد. این مبحث در دهه 1960 به عنوان یک رویکرد جامع و میان رشته‌ای در علوم محیط زیست شهری مطرح گردید در کانادا استرالیا و اروپا نیز توسعه پیدا کرد و اوایل دهه ی 1980، واژه‌ی جنگل‌داری شهری توسط کشورهای هلند ایرلند و انگلیس مطرح گردید (زارع، 1388). بدیهی است که ملاک توسعه یا‌فتگی شهر و معیار مهم شهرهای پایدار و مطلوب، دسترسی کافی به فضای سبز و جنگل‌های شهری است. پارک‌های جنگلی به عنوان مهمترین بخش نقش بزرگی را در عملکرد دارد. تاکنون انتخاب محل پارک‌های جنگلی شهری مبتنی بر اصول و معیارهای فنی و علمی نبوده، و بسیاری از مکان‌های مناسب به علت عدم استفاده از معیارهای اصولی مورد شناسایی قرار نگرفته‌اند (برزه کار، 1384‌). تاثیر فضای سبز و مناظر به‌طور گسترده ای در رشته‌های علوم اعصاب، جغرافیا، طراحی شهری و ارزیابی چشم‌انداز مورد استفاده قرار گرفته است). کلین ⁶ و همکاران ، 2016 ؛ دوپونت ⁷ و همکاران، 2017). و باید بیشتر بر درک چگونگی تأثیر عناصر منظره بر ادراک انسان تأکید شود. (نولاند ⁸ و همکاران ، 2017 ). پوشش گیاهی سبز، از جمله درختان، بوته‌ها، گل‌ها و چمن‌ها، بر افراد تأثیر می‌گذارند‌. مطالعات قبلی اهمیت عناصر منظره را کشف کرده اند) وانگ⁹ و همکاران، 2019 ). پارک‌های جنگلی شهری یا مناطق سبز هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی به نفع شهروندان است. (کونجندیک ¹⁰و همکاران، 2013 ؛ لی¹¹ و همکاران، 2017 ؛ اولمر¹² و همکاران، 2016). نیازهای جمعیت محلی در ارتباط با توسعه جنگل‌ها برای اهداف تفریحی توسط ساکنان یک منطقه نقش مهمی در زندگی جامعه دارد (دادک، ¹³2016). پارك‌ها داراي نقش اجتماعي، اقتصادي و اكولوژيكي هستند كـه بـا مزايـايي چـون درمان بيماري‌هاي روحي، محيطي مطلوب برای يكپارچگي اجتماعي، حفظ آسايش و نظـاير اينها محسوب مي شوند (بارلام¹⁴، 2005: 149). بنابراین محل‌های گذران فراغت در حال تبدیل شدن به مکانی انتخاب شده است برای گذراندن وقت آزاد از این رو تفریح و استفاده از مناطق طبیعی در سراسر جهان رو به افزایش است. (مونز¹⁵ و همکاران 2010 ؛ اسمایلز¹⁶ اسمیت، 2001 ).

در این تحقیق سعی می‌شود به این پرسش پاسخ داده شود‌:

چه فاکتورهایی در مکان‌یابی پارک‌های جنگلی باید مد‌نظر قرار گیرند.

هدف تحقیق: بررسی معیارها و استانداردهای جهانی مکان‌یابی پارک‌های جنگلی.

مواد و روش‌ها

· روش شناسی تحقیق

پژوهش حاضر، ماهیت کاربردی دارد. در ابتدا برای بررسی مکان‌یابی بهینه فضاهای سبز شهری به مفهوم فضای سبز پرداخته شده است تا عوامل و معیارهای مهم مکان‌یابی آن مشخص شود. اطلاعات اولیه این مقاله به صورت کتابخانه‌ای از منابع معتبر جمع‌آوری شده، که شامل کتاب‌ها، مجلات و مقالات علمی، مصاحبه با اساتید، کارشناسان و صاحب نظران در این زمینه است. و سپس به پردازش اطلاعات موجود پرداخته شده است. و متغیر‌های مورد استفاده در عملیات مکان‌یابی، دوباره کلاسه‌بندی خواهند شد، و با توجه به نظر کارشناسان مربوطه و نوع نیاز پروژه طبقه‌بندی می‌‌شوند. در این منطق اولویت بندی با در نظر گرفتن کلاس‌بندی ایجاد شده و جایگاه هر یک از متغیر‌های به کار رفته در پروژه مکان‌یابی با وزنی که داده می‌شود، سنجیده خواهد شد. وزن داده شده به متغیرهای به کار رفته به نظر کارشناسان مربوطه به آن بستگی خواهد داشت. (فاضل نیا و همکاران، 1369‌).

با مروری بر تحقیقات پیشین در می‌یابیم که مطالعات زیادی در زمینه اهمیت معیارهای مکان‌یابی فضای سبز صورت گرفته و در حال انجام است ابتدا به بررسی تحقیقات نوین داخلی و خارجی پرداخته و با مطالعات پژوهش‌ها سپس عوامل استخراج گردید و در جدول 1 به ترتیب تاریخ پژوهش‌های محققین داخلی و خارجی و فکتورهای موثر در مکان‌یابی به در پژوهش‌هایشان و ترتیب کاربرد عوامل توسط محققین دردهه‌های اخیر اشاره می‌شود. و نمودار 1 فراوانی معیارهای مورد استفاده در این بازه زمانی را نشان می‌دهد. هدف تحقیق بررسی معیارها و اصول انتخاب محل بهینه پارک‌های جنگلی در سطوح آبخیز یا سطوح دیگر است. که در زیر روند کاربرد فاکتورهای انتخاب محل توسط محقیقین اشاره می‌گردد.و فاکتورهای مناسب برای استفاده در سطح کشور معرفی می‌گردد.

رحیمی( 1390) به مکان‌یابی فضای سبز استان گلستان پرداخته و با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی و مطالعه فضای سبز مکان استقرار این فضاها را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده است. و با توجه به معیارهای برنامه ریزی شهری از جمله مرکزیت و دسترسی در نهایت مکان‌های بهینه برای کاربری فضای سبز شهری جنگلی شهر گلستان انتخاب شده است. احمدی (1390 ) با بیان اینکه منطقه 7 اهواز از سرانه فضای سبز کمی برخوردار است به مکان‌یابی پارک‌های شهری پرداخت و بدین منظور از معیارهای نزدیکی به مراکز مسکونی، آموزشی تجهیزات شهری و.. استفاده کرده است.

صابری (‌1390‌) به مکان‌یابی شهری پارک‌های شهر شوشتر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی¹⁷ پرداخته است و ضمن تدوین بانک اطلاعات مکانی شهر شوشتر، و بررسی دسترسی و سایر عوامل موثر در مکان‌یابی مانند رودخانه، دسترسی به شبکه ارتباطی، فاصله از فضای مشابه، فاصله از تاسیسات و کارخانه‌ها با ارائه الگویی مناسب، به توزیع بهینه فضای سبز در شهر شوشتر پرداخت.

راسلي و همكاران (2016) در پژوهشي با عنـوان رويكـرد يكپارچـة فراينـد تحليـل سلسـله مراتبـي و سيسـتم اطلاعات جغرافيايي براي مكان‌يابي پارك‌هاي شهري، مورد مطالعـه: اسـكندر مـالزي، شهرنشـيني سـريع همـراه بـا افزايش جمعيت، حمل ونقل و فعاليت‌هاي صنعتي را عامل بسياري از مشكلات زيست محيطـي از جملـه گـرم شـدن زمين و تغييرات آب و هوايي مي‌. دانند همچنين بيان مي كنند كه در ميان راه‌كارهاي مختلف تـدوين شـده، گسـترش فضاهاي سبز به دليل جذب دي اكسيد كربن و تلطيف فضاهاي شهري، نقش بارزي در كاهش دماي شهر دارد ايـن پژوهش با رويكرد يكپارچة AHP و GIS بر اساس پارامترهاي مطالعه شده نظير دسترسـي، مطلوبيـت، نزديكـي بـه منابع آب، سازگاري، دوري از ايستگاه‌هاي فشار قوي و غيره و رتبه‌بندي پارامترها، 623 نقطه براي شهر اسكندر بـا تناسب مذكور پيشنهاد كرده است. در نهايت، 27 نقطه به دليل نزديكي به منابع آبي انتخاب شده است كه پياده‌سازي و اجراي اين كار به نظرات مديران محلي بستگي دارد.

هیبرد¹⁸(1989) در کتاب جنگلداری شهری، دو معیار بافت خاک و توپوگرافی منطقه را به عنوان دو عامل مهم در انتخاب محل پارک‌های جنگلی شهری معرفی نمود.

مانلون¹⁹(2003) به مشخص کردن مکان‌های مناسب به منظور توسعه فضای سبز شهری در شهر Dongguan چین پرداخته است. در 7 مرحله شامل انتخاب، نمره دهی، وزن دهی معیارها، شناسایی مکان‌های مناسب با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی وی معیارهای کاربری زمین، آلودگی هوا و آب‌های سطحی، آلودگی صوتی، فاصله از منابع آبی، و وضعیت چشم‌انداز ²⁰را در مکان‌یابی فضای سبز شهری به کار برده است.

گول ²¹(2006) به مکان‌یابی جنگل‌های شهری در شهر اسپارتای ²²ترکیه، با معیارهای موقعیت نسبت به شهر، مساحت، وجود مناطق حفاظتی، دسترسی، وجود تاسیسات مانند بزرگراه و کارخانه، منظره، ارزش‌های ژئومورفولوژیکی (دره، غار، آبشار)، پوشش گیاهی، منابع آبی و وجود جنگل، ارتفاع، خاک و شرایط اقلیمی را در نظر گرفت.

زوکا²³(2008) به مکان‌یابی پارک‌های محلی در استان برگامو²⁴ ایتالیا، پرداخته است. وی معیارهای حفاظت از مناطق کشاورزی، حفاظت از ذخایر و مناطق طبیعی، محدوده ی رشد شهری، ارتباط با پارک‌های منطقه ای موجود، جمعیت و مساحت و هزینه و در آمدها را در نظر گرفته است.

یامان²⁵ (2009) در مقاله ی خود در مکان‌یابی پارک‌ها معیارهای نزدیکی به مراکز شهری حمل و نقل و واحدهای مسکونی را مد نظر قرار داد.

کوماری²⁶ (2010) با استفاده از روش AHP به تعیین توان طبیعت گردی ایالت سایکیسم در هند پرداخت. به این منظور شکل زمین، ارتفاع، پوشش گیاهی و چشم‌انداز، جاذبه‌های جلب توریست و امکانات را و به عنوان عوامل موثر شناسایی و با یکدیگر تلفیق نمود.یافته‌های این تحقیق نشان داد که بیش از 50 درصد منطقه دارای توان بالا در جذب توریست است. چاندیو²⁷ (2011) در مقاله ی خود به مکان‌یابی پارک‌های عمومی در شهر لارکانا پاکستان با استفاده از معیارهای پارک‌های موجود، ارزش زمین‌ها، دسترسی به راه‌ها، تراکم جمعیت و سطح درآمد پرداخت.

نارولیتا²⁸ (2015) براي مکان‌یابی پارك‌هاي جنگلی با استفاده ازتلفیق سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تصمیم گیري تحلیل سلسله مراتبی²⁹ به بررسی معیارهاي مکان‌یابی و طرح ریزي محیطی در سطوح ملی و بین المللی پرداخته و هشت معیار اصلی شامل دسترسی به منابع آب، منظره، درصد پوشش جنگلی،کمیت و کیفیت منابع آب، دما، ناهمواري، کمیت منابع آبی و کاربري اراضی به همراه 16زیرمعیار با توجه به ماهیت آنها براي مکان‌یابی پارك‌هاي جنگلی معرفی کرده‌اند. با توجه به فراوانی فاکتورهای مورد استفاده محققیقن 13 عامل مهم استخراج و در جدول -1 ذکر گردید. هدف از مطالعه حاضر معرفی معیارهای مکان‌یابی پارک جنگلی است. اکثر مکان‌یابی‌ها در کشور از روی مبانی اصولی نبوده و سعی بر آن شده که به معرفی معیارها پرداخته شود.

مفاهیم نظری پارک‌های جنگلی شهری

پارک‌های طبیعت سیستم‌های طبیعی‌اند که سیمای اولیه آن‌ها ویژگی بارز آن‌هاست و برای تفرج و توریسم اختصاص پیدا کرده‌اند. معیارهاي مکان‌یابی پارك جنگلی و اهمیت معیارهاي پستی و بلندي، سیماي سرزمین، گیاهی- جانوري، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادي به گونه‌اي است که نمی‌توان از تأثیر آنها در فرآیند مکان‌یابی پارك جنگلی چشم‌پوشی کرد (خضری، 1396). فضاي سبز به عنوان بخشی از بافت شهر‌ها، نمی‌تواند جدا از نیاز‌هاي جامعه شهري قرار گیرد. از این رو، فضاي سبز باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر و نیاز‌هاي جامعه با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر ساخته شود، تا بتواند به عنوان فضاي سبزي فعال، بازدهی زیست محیطی و مستمري داشته باشد (پوراحمد و همکاران، 1388 : 31 ).

یک محیط آرام، مانند پارک‌ها، مناطق کنار آب و سایر فضاهای تفریحی، بخشی جدایی ناپذیر از یک شهر است و برای سلامت جسمی، و روحی افراد مفید است گوپتا³⁰ و همکاران(2012). مطالعات بر روی پوشش گیاهی حاکی از نشان و تاثیرات آن است). آکپینار³¹ و همکاران، 2016‌) استفاده در این بازه زمانی را نشان می‌دهد. هدف تحقیق بررسی معیارها و اصول انتخاب محل بهینه پارک‌های جنگلی در سطوح آبخیز یا سطوح دیگر است. که در زیر روند کاربرد فاکتورهای انتخاب محل توسط محقیقین اشاره می‌‌شود.

یانگ و همکاران( 2009). مطالعات روانشناسی به انجام رسیده نیزگویای این امر است. کاتر ³² و همکاران (2018). همچنین بسیاری از پارادایم³³‌های اثبات شده در روانشناسی هم گویای این امر است.

کراجتر ³⁴ و همکاران (2017). بررسی‌ها بر روی مناظر و چشم‌انداز، به عنوان ورودی مهمی برای برنامه ریزی و مدیریت نقش دارد، و اغلب نیازمند استفاده از روش‌های جامع تر و نوآورانه‌تر است. زائو³⁵ و همکارن(2020). از آنجا که ساکنان منطقه تحت تأثیر محیط پیرامونی خود قرار می‌گیرند. ‌هاگ³⁶ و همکاران(2018).

فضای سبز: فضای سبز منطقه ای پوشیده از گیاهان در داخل و اطراف شهرها است و کارکرد مهم آن تعدیل دما و زیباسازی شهرها است. (مجنونیان، 1374).

فضای سبز شهری: به مجموعه فضای سبز داخل میط‌های شهری اطلاق می‌شود که با اهداف و عملکردهای معین برنامه ریزی شده اند. (بهرام سلطانی، 1371، 1-230 ).

پارک: پارک‌های طبیعت سیستم‌های طبیعی‌اند که سیمای اولیه آن‌ها ویژگی بارز آن‌هاست و برای تفرج و توریسم اختصاص پیدا کرده‌اند. برای ارتقای سطح ارزش‌های تفرج گاهی اقدامات حفاظتی در این مناطق جزئی از مدیریت آن‌ها به شمار می‌رود. (حسین زاده دلیر و همکاران، 1390).

پارک جنگلی شهری

این اراضی، درون یا مجاور شهر‌ها به‌صورت طبیعی و مصنوعی قرار گرفته‌اند و با عملکردهای زیباسازی، زیست محیطی و اکولوژیکی و در عین حال از عملکردهای تفریحی و تفرجی برخوردار باشند. پارک جنگلی شهری، تلفیقی از پارک جنگلی و شهری بوده که مجهز به کارکرد محیط زیستی، تفرجی، فرهنگی است. (ایرانی بهبهانی و رازی مفتخر، 1384، 104-89 ).

نتایج

معرفي عوامل مؤثر بر كارآمدي مكانيابي پارك‌ها (معیارهای مکان‌یابی پارک جنگلی شهری)

شناسايي و انتخاب عواملي كـه در مكـانيـابي تأثيرگذارنـد از مراحـل مهـم مطالعـه اسـت. هـر انـدازه عوامـل شناسايي شده با واقعيت زميني تطابق بيشتري داشته باشد، نتـايج مكـان‌يـابي رضـایت بخـش‌تـر خواهـد بـود. بـراي مكان‌يابي پارك‌ها در سطح شهر‌ها عوامل ذيل در نظر گرفته شده است شکل 1 مکان‌یابی از جمله تحلیل‌های مکانی است که اهمیت زیادی در کاهش هزینه‌های احداث و راه‌اندازی فعالیت‌های مختلف دارد. به همین دلیل در انجام پروژه‌های اجرایی از مراحل مهم به شمار می‌رود. امروزه با توجه به توانایی‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی در مدیریت و تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی، فضای بسیار کارآمدی برای تحلیل‌های مکانی ایجاد شده است.

همچنین اهمیت مکان‌یابی به عنوان مرحله تعیین کننده ی اکثر هزینه‌های احداث و برنامه ریزی‌های اقتصادی، پروژه‌ها آن را مورد توجه مدیران قرار داده است که نتیجه آن استفاده از روش‌های مختلف برای مکان‌یابی است. نکته بسیار مهم در مکان‌یابی فضای سبز عمومی، ضرورت اجتماعی ایجاد پارک است. بدترین پارک‌ها آن‌هایی است که در مکانی قرار دارد که فاقد دسترسی مناسب است. (آزادی نجات، 1386، 106-105). توزیع پارک‌های جنگلی شهری در سطح شهرهای کشور اغلب بر پایه ی استانداردها برنامه ریزی نشده است و اولویت‌های فضایی برای احداث انواع پارک نامعلوم است، بنابر این برای رفع این مسائل باید الگویی طراحی و ارائه شود که با بکارگیری معیارهای استاندارد مکان‌یابی پارک، انتخاب بهترین مکان را برای پارک‌های شهری فراهم نماید و اولویت بندی این مکان‌ها برای احداث پارک نیز انجام شود. از آن رو که در تحلیل مکان‌یابی، ارزش گذاری و تدوین معیارها اساسی است، بنابر این شناخت معیارها با توجه به هدف از مهم‌ترین مسائل است. (فرج زاده اصل،1384، 8 ).

شاخص‌های کلیدی برای مکان‌یابی فضای سبز

هدف اصلی این پژوهش ارائه مناسب‌ترین معیارها برای انتخاب فضای سبز است و با توجه به مطالب جمع آوری شده در این راستا 13شاخص برای مکان‌یابی فضای سبز شناسایی شد که به قرار زیر است. عوامل و معیارهای متعددی در مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری دخالت دارند که تحلیل همه جانبه آن‌ها با روش‌های سنتی مکان‌یابی مانند روی هم گذاری نقشه‌ها و همچنین سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت می‌گیرد. تعیین منطقه مناسب برای پارک جنگلی جدید شهری به عوامل و معیارهای متعددی بستگی دارد، بنابراین با در نظر گرفتن خصوصیات و ویژگی‌های اصلی پارک‌های جنگلی می‌توان عوامل موثر در مکان‌یابی این مناطق را تعیین نمود (آزادی نجات، 1386، 107). بر‌اساس مطالعات انجام گرفته بر معیارهای مورد استفاده در تحقیقات پیشین و با در نظر گرفتن اینکه پارک جنگلی شهری، تلفیقی از پارک‌های جنگلی و پارک شهری است، برای مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری معیارهای زیر در نظرگرفته شده است.

1-کاربری اراضی

2-دسترسی به راه‌ها

3-توپوگرافی

4-چشم‌انداز

5-فاصله از پارک‌های مشابه

6-دوری و نزدیکی به ساختارهای محدود کننده(کارخانه، بزرگراه، و...)

7-نزدیکی به منابع آبی

8-بافت خاک

9- قیمت زمین‌ها

10- کیفیت هوا

11- آلودگی صوتی

12- پوشش گیاهی

13- مساحت

در (جدول 1) معیارهای به کار رفته در هر یک از تحقیقات پیشین و در (شکل1)، فروانی استفاده از هر یک از معیارها نشان داده شده است.

جدول1- معیارهای مورد استفاده در مطالعات پیشین

محققین - سال معیارها	رحیمی، 1390	صابری، 1390	احمدی، 1390	Manlun, Y (2003)	Gul, A (2006)	Zucca,A (2008)	Yamman, M (2009)	Chandio,I (2011)	Narulita, (2015)
1- دسترسی	*	*			*		*	*	*
2- پوشش جنگلی					*	*			*
3- توپوگرافی					*
4-کاربری اراضی		*		*	*				*
5- جمعیت	*	*			*	*	*
6- فاصله از پارک‌های مشابه		*						*
7- فاصله تاسیسات		*	*		*
8- ارزش زمین‌ها						*		*
9- نزدیکی به مراکز آموزشی		*	*				*
10- نزدیکی به مراکز فرهنگی		*	*				*
11- کیفیت هوا				*
12- آلودگی صوتی				*
13- بافت خاک					*	*
14- مساحت					*	*
15- چشم‌انداز					*	*			*
16- منابع آبی		*			*	*			*

شکل- 1 فراوانی معیارهای مورد استفاده توسط محققین

بحث و نتیجه‌گیری

نتایج حاصل طبق جدول 1 نشان می‌دهد که اکثر محققین در مطالعات خود 16 معیار مهم و پر کاربرد را برای مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری مطرح کرده اند که شامل فاکتورهای دسترسی - پوشش جنگلی- توپوگرافی-کاربری اراضی- جمعیت- فاصله از پارک‌های مشابه- فاصله تاسیسات- ارزش زمین‌ها- نزدیکی به مراکز آموزشی- نزدیکی به مراکز فرهنگی- کیفیت هوا آلودگی صوتی- بافت خاک –مساحت-چشم‌انداز - منابع آبی است. که مطابقت دارد با Yamman (2009), Chandio (2011), Narulita (2015) و راسلي و همكاران (2016).

این 16 زیر معیار در مطالعات اکثر محققین اشاره شده که قبلا هم یخشکی (1356 ) به آن اشاره کرده است. استفاده از اصول و معیارهای کلی انتخاب محل پارک‌ها و تفرج گاه‌های جنگلی یخشکی (1356) صرفاً در جهت ارزیابی یک منطقه برای تبدیل شدن به تفرج‌گاه است. این اصول کلی فاکتورهای عمومی هستند که برای انتخاب محل پارک‌های جنگلی شهری بکار می‌رود. مشابه با این تحقیق نیز توسط برزه کار (1384) و احمدی (1390) در پارک جنگلی نور و منطقه جنگلی توسکاستان انجام گرفته است. 6 پارامتر اصلی از بین این 16 معیار با توجه به مشخصات منطقه برای ارزیابی توان اکولوژیک یک منطقه یا آبخیز برای احداث پارک جنگلی شهری وجود دارد که شامل توپو گرافی، چشم‌انداز، منابع آبی، منابع جنگلی، دسترسی به راه‌ها و اقلیم است کراجتر³⁷ و همکاران ( 2017) و یخشکی (1387) خضری (1396) در تحقیقات خود به آن‌ها اشاره کردند. هدف اصلی این پژوهش بررسی و معرفی معیارهای مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری و استفاده از فاکتورهای عرف مکان‌یابی پارک‌های جنگلی است. مراحل اصلی اجرای آن و نتایج حاصله را می‌توان به صورت زیر برشمرد.

با توجه به تجزیه و تحلیل مبانی تئوریک مباحث مطرح شده و آگاهی از کارکردهای مثبت فضای سبز، بدون هیچ تردیدی به
اهمیت مکان‌یابی فضاهای سبز از لحاظ کارکردهای متنوع زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در محدوده مورد مطالعه پی می‌بریم. مکان‌یابی نادرست فضاهای سبز شهری در نهایت منجر به ایجاد ناهنجاری‌هایی از جمله استفاده کم کاربران از فضاهای سبز ایجاد شده، ایجاد محدودیت در انتخاب و چیدمان گیاهی مناسب، آشفتگی در سیمای شهر، مشکلات مربوط به آبیاری و اصلاح خاک، عدم تعاملات اجتماعی مناسب، مشکلات مدیریت و نگهداری، کاهش امنیت روانی و اجتماعی و غیره خواهد شد. در این پژوهش امعیارهای مکان‌یابی پارک و فضاهای سبز مشخص شده اند که عبارت اند از دسترسی - پوشش جنگلی- توپوگرافی-کاربری اراضی- جمعیت- فاصله از پارک‌های مشابه- فاصله تاسیسات- ارزش زمین‌ها- نزدیکی به مراکز آموزشی- نزدیکی به مراکز فرهنگی- کیفیت هوا آلودگی صوتی- بافت خاک‌– مساحت-چشم‌انداز - منابع آبی که با توجه به مشخصات منطقه می‌توان بعضی از پارامترها در فرآیند ارزیابی حذف نمود.

در قرن حاضر برنامه‌ریزی شهری و مکان‌یابی فضاهای سبز مستلزم مطالعات خصوصیات کلی یک منطقه و شناخت کمی و کیفی منطقه است. مکان‌یابی از جمله تحلیل‌های مکانی است که اهمیت بسزایی در کاهش هزینه‌های احداث و راه‌اندازی فعالیت‌های مختلف دارد. پارک‌های جنگلی شهری را می‌توان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی مکان‌یابی نمود ولی استفاده از سایر روش‌های مختلف تصمیم‌گیری برای مکان‌یابی می‌تواند نتایج دقیق‌تری را به‌علت در نظر گرفتن هر دو بعد مدیریتی و مکانی ارائه دهد زائو³⁸ و همکاران (2020). دشتی (1390) در یک بررسی با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی و روش مخدوم به ارزیابی توان تفرجی پارک جنگلی حسن آباد کردستان پرداخت و به این نتیجه رسید که فرایند تحلیل سلسله مراتبی توانایی بیشتری در تعیین مناطق مناسب برای تفرج دارد. در نهایت مشخص شد کل سطح منطقه در هر دو روش دارای سطوح مختلفی از توان برای تفرج است و اغلب مردم برای تفرج مکان‌هایی را انتخاب می‌کنند که به منابع آبی نزدیک، دارای پوشش گیاهی مناسب، راه‌های دسترسی آسان و در نهایت از امکانات تفریحی مناسب برخوردار باشد. کیانی و همکاران (1390) با استفاده از رویکرد مناطق 6 گانه IUCN به تعیین ارزش حفاظتی تالاب میانگران ایزه پرداختند. شاخص انتخاب IUCN شامل 34 معیار و اصل اقتصادی اجتماعی، اکولوژیک، و منطقه‌ای است. در این ارزش‌گذاری برای حداقل ارزش نمره 1 و برای حداکثر ارزش نمره 5 در نظر گرفته شده است. مناطق فاقد ارزش در هر معیار هیچ گونه امتیازی دریافت نمی‌نمایند. در‌نهایت این تالاب با کسب 87 امتیاز از مجموع 150 امتیاز، امتیاز شایستگی عنوان حفاظت شده ساحلی دریایی را در معیارهای ارزش‌های مربوط به اکوتوریسم در مناطق تالابی را کسب نمود. در مرحله تصمیم‌گیری، ارزیابی معیاری موثر در مکان‌یابی پارک‌های جنگلی شهری تحت تاثیر عواملی نظیر شرایط منطقه، و مسائل مختلف مدیریتی است. در این مقاله معیارها و استانداردهای جهانی جانمایی پارک‌های جنگلی شهری معرفی شدند و مورد بحث قرار گرفتند و پیشنهاد می‌شود در معرفی یک منطقه به عنوان پارک جنگلی مورد استفاده قرار گیرد‌.

منابع

ایرانی بهبهانی، ه. (1384 ). طراحی پایدار توسعه پارک جنگلی شیخ تپه ارومیه، محیط شناسی شماره 37 .

احمدی، ع و همکاران. (1390 ). ارائه الگوی مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی‌، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین و جی ای اس، دانشگاه شهید بهشتی اهواز.15-30.

آزادی نجات، س و همکاران. (1386 )‌. مکان‌یابی پارک‌های جنگلی جدید با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چند معیاره، مجموعه مقالات سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری.

بهرام سلطانی، ک.(1371 ). مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی، مرکز مطالعات و معماری شهرسازی ایران.

برزه کار، ق. (1384 ). پارک‌ها و تفرج گاه‌های جنگلی (مکان‌یابی و طرح ریزی). انتشارات سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی.

پوراحمد، ا م اکبرپور سراسکانرود و س ستوده (1388 ). مدیریت فضاي سبز شهري منطقه 9شهرداري تهران، پژوهش‌هاي جغرافیاي انسانی، شماره69 ،پاییز، ص 29-50.

حسین زاده، د و همکاران (1390 )‌. طراحی پارک طبیعی با استفاده از شاخص‌های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی فصل نامه علمی – پژوهشی فضایی جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 33، ص 45-27.

خضری، س، علیجانپور ا، حسین زاده، ا عرفانیان، م.(1396 ). مکان‌یابی احداث پارک جنگلی با رویکرد تصمیم‌گیری چندمعیاره در منطقة دره شهدای ارومیه، پژوهش و توسعه جنگل. 3(2),ص 146-133.

خضری، ا و حسینی نصر، س م و جلیل‌وند، ح و کرمی، ا (1393). ارزیابی توان اکوتوریستی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی چهارمین کنفرانس بین المللی چالش‌های زیست محیطی و گیاه‌شناسی درختی، ساری.، (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی

داداش پور، ه و س رسـتمي (1390). سـنجش عدالت فضائي يكپارچه خدمات عمـومي شـهري براساس توزيع جمعيت، قابليـت دسترسـي وكارايي درشهرياســوج، مطالعات و پــژوهش‌هاي منطقــه‌اي، سال سوم،شماره 10 .

دشتی، پروین. ( 1390)‌. ارزیابی قابلیت تفرجی پارک جنگلی حسن آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان، 75 صفحه.

رحیمی، م. (1390). مکان‌یابی کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، سمینار ملی کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی اقتصادی، اجتماعی، شهری.

زارع، س و همکاران (1388). مبانی جنگلداری شهری، انتشارات پلک.

صابری، ع.، و همکاران (1390‌) .مکان‌یابی پارک و فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش ارزیابی چند معیاره، همایش ملی ژئوماتیک 90.

فرج‌زاده اصل، م و همکاران. (1381). مدیریت و مکان‌یابی مراکز آموزشی با استفاه از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 67.

فاضل‌نیا، غ،.کیانی، ا،. محمودیان، ح،. (1369) مکان‌یابی و اولویت‌بندی پارک‌های شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی 3شهر الشتر)‌. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ،87 زمستان 1369 .

کیانی، شهلا. ده زاد، بهروز. و رجب‌زاده قطرمی ابراهیم. (1390‌). مدیریت اکوتوریسم در تالاب میانگران با تعیین ارزش حفاظتی تالاب با استفاده از رویکرد مناطق 6 گانه IUCN. مجله تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال دوم، شماره هفتم، 70-65 صفحه.

مجنونیان، ه. (1374). مباحثی پیرامون پارک‌ها فضای سبز و تفرج‌گاه‌ها، انتشارات شرکت پیام‌رسان تهران.

نخعی، ن. مرتضوی، س.امیرنژاد، ح و نوازی، م. (1389‌)‌. برآورد ارزش حفاظتی پارک جنگلی نور با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط‌. مجله اقتصاد کشاورزی. جلد4. شماره1.صفحه 189-171.

Akpinar, A., Barbosa-Leiker, C., & Brooks, K. R. (2016). Does green space matter? Exploring relationships between green space type and health indicators. Urban Forestry & Urban Greening, 20, 407-418.

Cater, E. (2000). Ecotourism in the world, Problem and Protect For sustainability, New York NYL: John Wiley and Sons. 518 pp.

Chen, W. Y., & Hua, J. (2017). Heterogeneity in resident perceptions of a bio-cultural heritage in Hong Kong: A latent class factor analysis. Ecosystem services, 24, 170-179.

Chandio, I. A., Matori, A. N., Lawal, D. U., & Sabri, S. (2011). GIS-based land suitability analysis using AHP for public parks planning in Larkana City. Modern applied science, 5(4), 177.

Chen, W. Y., & Hua, J. (2017). Heterogeneity in resident perceptions of a bio-cultural heritage in Hong Kong: A latent class factor analysis. Ecosystem services, 24, 170-179.

Dupont, L., Ooms, K., Duchowski, A. T., Antrop, M., & Van Eetvelde, V. (2017). Investigating the visual exploration of the rural-urban gradient using eye-tracking. Spatial Cognition & Computation, 17(1-2), 65-88.

‏ Dudek, T. (2016). Needs of the local population related to development of forests for recreational purposes: example of south-eastern Poland. Journal of Forest Science, 62(1), 35-40.

Dudek T., Subartu A. (2013). The concept of recreational development of the lunch area on the example of the lasso of the suburban Rzeszow. Architecture of Landscape, 39: 110–119.

Gupta, K., Kumar, P., Pathan, S. K., & Sharma, K. P. (2012). Urban Neighborhood Green Index–A measure of green spaces in urban areas. Landscape and urban planning, 105(3), 325-335.

‏ Gül, A., Gezer, A., & Kane, B. (2006). Multi-criteria analysis for locating new urban forests: An example from Isparta, Turkey. Urban Forestry & Urban Greening, 5(2), 57-71.

‏ Hägerhäll, C. M., Ode Sang, Å., Englund, J. E., Ahlner, F., Rybka, K., Huber, J., & Burenhult, N. (2018). Do humans really prefer semi-open natural landscapes? A cross-cultural reappraisal. Frontiers in psychology, 9, 822.

Hibberd, B. (1989). Urban Forestry Practice. Forestry Commission Handbooks 5.

Ostoić, S. K., van den Bosch, C. C. K., Vuletić, D., Stevanov, M., Živojinović, I., Mutabdžija-Bećirović, S., ... & Malovrh, Š. P. (2017). Citizens’ perception of and satisfaction with urban forests and green space: Results from selected Southeast European cities. Urban forestry & urban greening, 23, 93-103.

Klein, T. M., Drobnik, T., & Grêt-Regamey, A. (2016). Shedding light on the usability of ecosystem services–based decision support systems: An eye-tracking study linked to the cognitive probing approach. Ecosystem Services, 19, 65-86.

Kumari, S., Behera, M. D., & Tewari, H. R. (2010). Identification of potential ecotourism sites in West District, Sikkim using geospatial tools. Tropical Ecology, 51(1), 75-85.

Liu, H., Li, F., Li, J., & Zhang, Y. (2017). The relationships between urban parks, residents' physical activity, and mental health benefits: A case study from Beijing, China. Journal of environmental management, 190, 223-230.

Li, X., Zhang, C., Li, W., Ricard, R., Meng, Q., & Zhang, W. (2015). Assessing street-level urban greenery usin Google Street View and a modified green view index. Urban Forestry & Urban Greening, 14(3), 675-685.

Li, X., & Ghosh, D. (2018). Associations between body mass index and urban “green” streetscape in Cleveland, Ohio, USA. International journal of environmental research and public health, 15(10), 2186.

Manlun, Y. (2003, September). Suitability Analysis of Urban Green Space System Based on GIS. ITC.

Narulita, S., Zain, A. F. M., & Prasetyo, L. B. (2016). Geographic Information System (GIS) application on urban forest development in Bandung City. Procedia Environmental Sciences, 33, 279-289.

Noland, R. B., Weiner, M. D., Gao, D., Cook, M. P., & Nelessen, A. (2017). Eye-tracking technology, visual preference surveys, and urban design: preliminary evidence of an effective methodology. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 10(1), 98-110.

Smailes, P. J., & Smith, D. L. (2001). The growing recreational use of state forest lands in the Adelaide hills. Land Use Policy, 18(2), 137-152.

‏ Shivanand, B., & DRAGICEVIC, S. (2005). Attitudes toward urban green space: Integrating questionnaire s Ulmer, J. M., Wolf, K. L., Backman, D. R., Tretheway, R. L., Blain, C. J., O’Neil-Dunne, J. P., & Frank, L. D. (2016). Multiple health benefits of urban tree canopy: The mounting evidence for a green prescription. Health & place, 42, 54-62.

Sturm, R., & Cohen, D. (2014). Proximity to urban parks and mental health. The journal of mental health policy and economics, 17(1), 19.

Wang, R., Zhao, J., & Meitner, M. J. (2017). Urban woodland understory characteristics in relation to aesthetic a recreational preference. Urban Forestry & Urban Greening, 24, 55-61.

Wang, R., Zhao, J., Meitner, M. J., Hu, Y., & Xu, X. (2019). Characteristics of urban green spaces in relation to aes thetic preference and stress recovery. Urban Forestry & Urban Greening, 41, 6-13.

Yaman, A. Y. L. I. N. (2009). Chapter Five Geographical Analysis Of Natural Environment-Human Relationships And Agricultural Activity On The Coast. Natural Environment and Culture in the Mediterranean Region, 319.

Yang, J., Zhao, L., Mcbride, J., & Gong, P. (2009). Can you see green? Assessing the visibility of urban forests in cities. Landscape and Urban Planning, 91(2), 97-104.

Zucca, A., Sharifi, A. M., & Fabbri, A. G. (2008). Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park: A case study in the Bergamo Province, Italy. Journal of Environmental Management, 88(4), 752-769.

[1] Häg erhäll

[2] Sustainable Development

[3] Sturm Roland

[4] chen

[5] lee and Ghoosh

[6] Klein

[7] Dupont

[8] Noland

[9] ‌. wang

[10] Konijnendijk

[11] Liu

[12] Ulmer