بررسی الگوی تغییرات کیفیت آب و شناسایی گیاهان مهاجم آبزی در سدهای آب شرب استان مازندران و ارائه راهکارهای کنترلی دوستدار محیط زیست
محورهای موضوعی : آلودگی منابع آب
پویان مهربان جوبنی
1
*
,
هادی مدبری
2
,
سید محمد موسوی
3
1 - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2 - عضو هیات علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی
3 - کارشناسی ارشد، دفتر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل، شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران
کلید واژه: سدهای آب‌های شرب, کیفیت زیستی, گیاهان مهاجم, پارامترهای فیزیکوشیمیائی,
چکیده مقاله :
این مطالعه با هدف بررسی تغییرات زیست محیطی و ارزیابی وجود گیاهان آبزی مهاجم و تاثیر آن بر کیفیت آب سدهای آب شرب استان مازندران شامل سد البرز، سد شهید رجایی و سد میجران انجام گرفت. اندازه‌گیری صفات کیفیت آب نشان داد که بهترین شرایط اکسیژن محلول در سد البرز، شهید رجایی و میجران در ماه فروردین بود. به علت لایه‌بندی حرارتی ایجاد شده در ماه مرداد و شهریور میزان اکسیژن محلول همه سدها در عمق 7 تا 10 متری به حدود صفر رسید. بیشترین مقدار کلروفیل سد البرز در ماه‌های اردیبهشت و خرداد و در عمق 5 متری با حدود 4، در سد شهید رجایی در مرداد با حدود 4/5 و در سد میجران در ماه مرداد در عمق 10 متری با حدود 11 میلی‌گرم در لیتر بود که بر اساس شاخص کارلسون در این ماه‌ها سدها در وضعیت یوتروف و تغذیه‌گرا بود. بیشترین مقدار فسفات اندازه‌گیری شده در هر سه ماه تیر، مرداد و شهریور در سد میجران مشاهده شد. دو گیاه هیدریلا و گوشاب شناور به عنوان گیاه مهاجم بیشتر در سد میجران شناسایی شد که به نظر می‌رسد با پرنده باکلان که در حاشیه سد میجران شب‌نشین هستند، وارد شده است. تغییر لایه‌های ایجاد شده در سدها از طریق هوادهی به ویژه در ماه‌های مرداد و شهریورماه، جلوگیری از ورود احشام در بالادست سدها و ایجاد بستری مناسب جهت تغییر محل زندگی پرندگان باکلان می‌تواند راهکار مناسبی جهت کمک به بالابردن شرایط کیفی آب سدهای آب شرب باشد.
This study was investigated the patterns of water quality changes and the identification of invasive aquatic plant species in drinking water dams located in Mazandaran province, including Alborz, Shahid Rajaei and Meijran Dams. The best conditions of dissolved oxygen in Alborz, Shahid Rajaei and Meijran dams were around 10, 10 and 16 mg/L in April, respectively. Due to the thermal stratification created in August and September, the content of dissolved oxygen in all dams at a depth of 7 to 10 meters reached zero. Based on Carlson's index, these dams were eutrophic during these months. The highest amount of phosphate measured in July, August and September was observed in Meijran Dam. However, biological pollution of Alborz and Shahid Rajaei dams were higher than Meijran dam, the biological and chemical oxygen demand of Alborz and Shahid Rajaei dams were about 2 and 2.5 times higher than Meijran dam, respectively. Also, the amount of faecal coliform in Alborz dams was about 2 time compared Meijran dam. Despite the decrease in the amount of total coliform in three dams in September, the amount of faecal coliform in Alborz dam was about 3 times other dams. Two plants, hydrilla and Potamogeton, were observed as the invasive plants in Meijran dam, which seems that cormorant bird are the cause of invasive plants entering the dam.
توحیدی، ح. ر. 1377 . تحقیق در رابطه با عوامل موثر در تغییرات کیفی آب مخزن سد طرق و ارائه روشهای بهینه کردن آب دریاچه . کمیته تحقیقات کاربردی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی (وزارت نیرو ).
شرکت مدیریت منابع آب ایران،1391 .تغذیه گرایی مخازن سدها و راهکارهای مقابله. بخش محیط زیست و کیفیت منابع آب، وزارت نیرو، تهران. صفحه 9.
فلاح، مریم، پیرعلی زفره یی، احمدرضا، و ابراهیمی درچه، عیسی. (1397). ارزیابی وضعیت تروفی تالاب بین المللی انزلی با استفاده از شاخص کارلسون (TSI). مجله پژوهش آب ایران، 12(1 (پیاپی 28) )، 21-29. SID. https://sid.ir/paper/159823/fa
گل محمدی، آ و شریعتی، ف. 1395. بررسی تروفی تالاب امیرکلایه در استان گیلان با استفاده از شاخص TSI. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. 8(3): 63-72.
شکوهی، ع و مدبری، ه. (1397). ارزیابی و مقایسه حساسیت مدل‌های NSFWQI و IRWQI نسبت به پارامترهای کیفی. مجله تحقیقات منابع آب. ملکی, پاتیمار, رحمان, جعفریان, حجت الله, سلمان ماهینی, ... & هرسیج. (2022). ارزیابی وضعیت اوتروفی خلیج گرگان با شاخص کارلسون ((CTSI. مجله علمی شیلات ایران, 31(2), 119-128.
وحیدی، ف،. موسوی ندوشن، ر،. فاطمی، س م ر. جمیلی، ش،. خم خاجی، ن. (1395). تعیین وضعیت تروفی دریاچه ولشت با تکیه بر شاخص تروفی TSI، علوم و تکنولوژی محیط زیست. 18(2): 445-453.
Asaeda T, Pham HS, Nimal Priyantha DG, Manatunge J, and Hocking GC, 2001. Control of algal blooms in reservoirs with a curtain: a numerical analysis. Ecological Eng.16(3):395-404
. Bianchini I, Cunha-Santino MBD, Milan JAM, Rodrigues CJ and Dias JHP. 2010. Growth of Hydrilla verticillata (Lf) Royle under controlled conditions. Hydrobiologia, 644(1), pp.301-312.
Buckingham GR and Bennett CA. 1998. Host range studies with Bagous affinis (Coleoptera: Curculionidae), an Indian weevil that feeds on hydrilla tubers. Environmental Entomology, 27(2), pp.469-479.
Carlson RE. 1977. A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography, 22(2):361–369
. Deus, R., Brito, D., Mateus, M., Kenov, I., Fornaro, A., Neves, R., Alves, CN., 2013 Impact evaluation of a pisciculture in the Tucurui reservoir (Para,Brazil) using a two-dimensional water quality model. Journal of Hydrology, 2013, 487: 1–12
Ding S, Chen M, Gong M, Fan X, Qin B, Xu H, Gao S, Jin Z, Tsang DCW, Zhang C (2018) Internal phosphorus loading from
sediments causes seasonal nitrogen limitation for harmful algal blooms. Sci Total Environ 625(1):872–884
Fabiano, D. S., Altair, B. M., Marcia, C. B., Sonia, M. N. G. and Maria, J. S. Y. 2008. Water quality index as a simple indicator of aquaculture efects on aquatic bodies. Ecological indicators, 8: 476-484
. Purcell M, Harms N, Grodowitz M, Zhang J, Ding J, Wheeler G, Zonneveld R. and de Chenon RD, 2019. Exploration for candidate biological control agents of the submerged aquatic weed Hydrilla verticillata, in Asia and Australia 1996–2013. BioControl, 64(3), pp.233-247
. Samantray P, Mishra B K, Panda C R. and Rout SP. 2009. Assessment of Water Quality Index in Mahanadi and Atharabanki Rivers and Taldanda Canal in Paradip Area, India. Journal of Human Ecology, 26(3): 153-161
Sousa WTZ, Thomaz SM and Murphy KJ, 2010. Response of native Egeria najas Planch. and invasive Hydrilla verticillata (Lf) Royle to altered hydroecological regime in a subtropical river. Aquatic Botany, 92(1), pp.40-48
Strobl RO, Robillard PD (2008) Network design for water quality monitoring of surface freshwaters: a review. J Environ Manag 87(4):639–64
WQRRSR. (2009). Guidelines for water quality studies of large dam reservoirs, No. 313a